Sighvatur Björgvinsson skrifar:
Nýfrjálshyggjan mun hvergi í heiminum hafa átt jafn hraða innreið og á Íslandi árin fyrir hrun. Í hennar anda voru eftirlitsstofnanir með allri fjármálastarfsemi skipulagt veiklaðar, eignaskattar afnumdir, fyrirtækjaskattar lækkaðir, fjármagnstekjjuskattar lækkaðir, fjárplógsmenn hafnir til skýjanna og vanhæfir fyrirtækjastjórnendur og bankamenn sagðir standa miklu framar kollegum sínum í öðrum norrænum löndum, þar á meðal þeir, sem svo voru látnir sitja innan fangelsismúra. Skattkerfið íslenska gert hægri sinnaðasta skattkerfi í öllum OECD löndum að sögn Jón Steinssonar, hagfræðings. Innviðir samfélagsins voru hætt komnir en hrundu ekki. Íslenskur almenningur var látinn bera kostnaðinn, margir misstu húseignir sínar og atvinnu, búsetu og heimili og á bak almenninngs var hlaðið skuldum og byrðum nýfrjálshyggjuboðberanna.
Brestandi innviðir ríks samfélags
Nú hefur hagur almennings snúist frá fátækt til bjargálna. Þjóðartekjur vaxa óðfluga. Samt eru innviðir þessa ríka samfélags að bresta. Þrjátíu þúsund íbúar höfuðborgarsvæðisins eru án heimilislæknis, án grunnheilbrigðisþjónustu. Á sama tíma og áformað er að hefja byggingu nýs Landspítala vantar allt fé svo hægt sé að reka slíka byggingu. Meira en tólf þúsund milljónir króna vantar árlega svo þörfum þeirra sjúkrahúsa megi sinna, sem eru til og reynt er að halda í rekstri. Fólk, sem haldið er langvinnum og alvarlegum sjúkdómum eins og krabbameini og sykursýki er látið greiða sjálft stóran hlut bæði lyfja- og lækniskostnaðar, sem heilbrigðisþjónustan bar ein allan kostnað af fyrir aðeins fáum árum. Fjárþurrð hvert sem litið er í heilbrigðiskerfinu – nema ef litið er á þá reikninga, sem ríkið greiðir umtölulaust til sérfræðinga fyrir einkarekna þjónustu. Þar vex og vex kostnaður samfélagsins hömlulaust ár frá ári á sama tíma og alger fjárþurrð er í þeirri heilbrigðisþjónustu, sem landsmenn vilja varðveita. Varðhundar sérhagsmunagæslunnar stjórna því.
Fjársvelt samfélagsþjónusta
Söm er sagan hvar sem niður er borið um ástand innviða samfélagsins. Til viðhalds því vegakerfi, sem samfélagið kostar viðhald og framkvæmdir á, skortir að sögn samgönguráðherra 60 þúsund milljónir króna. Þar eru til ráðstöfunar 1/6 hluti þess. Tíu milljarðar. Uppeldissetur æskunnar, leikskólar og grunnskólar, eru fjársvelt í svo miklum mæli, að sérhæft starfsfólk – leikskóla- og grunnskólakennarar – fæst þar illa eða ekki til starfa sökum launasveltis. Fjárþrota framhaldsskólum á að koma í „skjól“ einkarekstrar – því þar er ekki skortur á ríkisfjármunum eins og þegar „einkarekni“ menntaskólinn fékk á sínum tíma miklu meiri fjárframlög úr ríkissjóði en nemendafjöldinn gaf tilefni til og þurfti ekkert af ranglega fengnu fé að greiða til baka. Varðhundar sérhagsmunagæslunnar sáu til þess. Sömu sögu má segja um sjálfar miðstöðvar samfélagsins hvað varðar þjónustu við atvinnuvegina – hafnir og flugvelli. Ekki einu sinni eru til fjármunir til þess að nýta uppmoksturinn úr „einkaframkvæmdinni“ Vaðlaheiðargöngum til löngu tímabærra lagfæringa á Akureyrarflugvelli en þó er nýbúið að auka ábyrgðir ríkissjóðs um fjögur þúsund milljónir króna vegna „einkaframkvæmdarinnar“. Eigendurnir – einkaaðilarnir – lögðu sjálfir ekki til svo mikið sem eina krónu. „Hluthafarnir“ sögðu hreint nei. Þá var ekki skortur á fjármunum frá ríkinu. Varðhundar sérhagsmunagæslunnar sjá fyrir því.
Öryggi þegnanna
Hvað um sjálft öryggi þegnanna nú á viðsjárverðum tímum? Þar vantar a.m.k. 200 lögreglumenn til þess að öryggi borgaranna teljist tryggt. Þar er fylgt sömu stefnu og Theresa May fylgdi þegar hún var dómsmálaráðherra Íhaldsflokksins í Bretlandi. Lögreglusveitirnar veiktar uns loksins kom að því, að breskir kjósendur þökkuðu fyrir sig með eftirminnanlegum hætti. Íslenskir sérhagsmunagæslumenn gætu hins vegar látið sér það til hugar komið að takast á við vandann með opinberum fjárstuðningi við eigendur Öryggismiðstöðvarinnar eða Securitas – nema hvorttveggja væri. Einkareka löggæsluna fyrir ríkisfé. Og hvað um fólkið okkar. Sex þúsund börn í sárri fátækt. Svo sárri, að frumstæðustu grunnþörfum er vart hægt að sinna á þeirra heimilum. Aldraðir horfast í augu við sáran skort allra lífsins gæða að undanteknum þeim sárafáu, sem búa við góð lífeyrisréttindi eins og sá, sem þetta ritar.
Ekki tími fyrir samkennd
Ekkert af því, sem hér hefur verið sagt, eru fréttir. Allur almenningur á Íslandi hefur vitað allt þetta – og vitað lengi. En nennir ekkert að láta sig það varða. Telur sig hafa öðru þarfara að sinna. Þarf að taka þátt í neyslukapphlaupi þeirra, sem kapphlaupið vilja þreyta – á meðan ekkert kemur illt fyrir þá í lífinu. Kæra sig lítið um alla hina. Gefa sér engan tíma fyrir samkennd. Virðist jafnvel vera reiðubúinn til þess að taka á ný tryggð við nýfrjálshyggjuna ef haldið er að eitthvað sé á því að græða.
Af hverju?
En hvernig stendur á því, að innviðir okkar ríka samfélags eru að hrynja á sama tíma og feykinóg af peningum virðast vera á sveimi í þjóðlífinu? Öflugasta atvinnugreinin, ferðaþjónustan, borgar ýmist enga skatta eða þá allra, allra lægstu. Leggur lítið sem ekkert fé til samfélagsins. Byggir samt glæsihótel í áður óþekktu magni. Þar eru líka að verki verktakahópar, sem hvorki gjalda íslensku samfélagi sitt né fylgja reglum um þátttöku starfsfólks á sínum vegum í rekstri okkar samfélags. Og hvar um þá eigendur meira en fjögur þúsund íbúða í Reykjavík, sem tekið hafa að sér að sinna hlutverki gististaða. Sem vísa húsnæðislausum samborgurum á dyr til þess að geta grætt á útlendum ferðamönnum? Hver er þátttaka þeirra í rekstri samfélagsins? Spyr sá, sem ekki veit. Er það bara tilviljun, að slíkar íbúðir eru margar í eigu sömu aðila? Að alltaf kjósi þeir allir svo ferðamenn fremur en samferðamenn? Má sjá árangur þess í skatttekjum ríkissjóðs? Í eflingu innviðanna?
Útgerð og orkuvinnsla
Gamli undirstöðuatvinnuvegurinn, sjávarútvegurinn. Öflugustu fyrirtækin þar greiða eigendum símum miklu hærri fjárhæðir í arð en nemur þeim fjármunum, sem þessi gamli og góði atvinnuvegur ver til þess að taka þátt í rekstri okkar samfélags. Þar greiðir hann aðeins brot af því verði, sem hann fær sjálfur fyrir leigu á aflaheimildum til óskyldra aðila. Í samfélagsþjónustunni er hann nánast áhorfandi – eins og ferðaþjónustan. Áhorfandi – og þiggjandi. Og hvað um þau fyrirtæki, sem allra mest nýta sér hina ´íslensku auðlind, orku jarðhita og fallvatna. Flest ef ekki öll þessara fyrirtækja í stórnýtingu auðlindanna okkar, sem framleiða verðmæti fyrir þúsundir milljóna króna á hverjum mánuði, taka engan þátt í rekstri okkar samfélags. Ýmist nýta þau sér að skuldsetja sig á pappírnum við erlend móðurfyrirtæki og greiða ágóða sinn þangað í formi vaxtagreiðslna af tilbúnum skuldum eða eru undanþegin skattgreiðslum til íslenska ríkisins samkvæmt samkomulagi við íslensk stjórnvöld – og þá ekki bara við nýfrjálshyggjuöflin heldur einnig í þágu kjördæmahagsmuna tiltekinna stjórnmálaleiðtoga, sem segja sig vera staðsetta vinstra megin í litrófi íslenskra stjórnmála. Steingrímur, þú veist við hverja ég á. Þið lesendur vitið það líka.
Upphefðin að utan?
Jafnaðarstefnan er í miklum öldudal á Íslandi. Hvers vegna? Þekkir hún ekki sinn vitjunartíma? Veit hún ekki við hverja hún á að eiga? Heldur hún, að ekki sé hægt að vekja alþýðu Íslands til vitundar? Vantar hana sjálfstraust – eða bara vilja? Eða þarf að sækja þessa sígildu stefnu jafnaðarmanna til þeirra Corbyns í Bretlandi og Sanders í Bandaríkjunum? Er ekki sagt um okkur Íslendinga, að upphefð okkar komi að utan? Þarf svo ávallt að vera? Eru engir íslenskir jafnaðarmenn lengur á vaktinni? Var hrun Samfylkingarinnar svona mikið? Eru þar engar leyfar eftir – nema söknuður gamalla krata?
