Íslandsbanki og Arion svara ekki hvort Havila Shipping hafi veðsett eignir sem tryggingu fyrir milljarðalánum
Arion banki og Íslandsbanki gefa ekki upp hvort fyrirtækin hafi farið fram á að floti eða aðrar eignir norska skipafélagsins Havila Shipping ASA, sem á í miklum rekstrarerfiðleikum, yrðu veðsettar vegna lánveitinga sem nema jafnvirði 6,3 milljarða íslenskra króna. Prófessor í hagfræði við Háskólann í Reykjavík segir með ólíkindum að íslenskir bankar hafi lánað í „erlendan áhætturekstur“.
Íslandsbanki, sem verður senn að fullu í eigu íslenska ríkisins, tók í árslok 2013, ásamt Sparebank1 SMN í Noregi, þátt í sambankaláni til Havila Shipping upp á 475 milljónir norskra króna eða rétt tæpa sjö milljarða króna miðað við núverandi gengi. Hlutur bankans nam samkvæmt fréttum á þeim tíma 130 milljónum norskra króna eða 1,9 milljörðum króna. Lánið fór í endurfjármögnun fjögurra olíuþjónustuskipa félagsins í Noregi en velta þess á fyrstu þremur ársfjórðungum 2013 nam jafnvirði 21,5 milljarða íslenskra króna.
Ketill Sigurjónsson hefur einnig fullyrt að Landsbankinn eigi töluverðra hagsmuna að gæta vegna lánveitinga til færeyska skipafélagsins Skansi Offshore. Félagið rekur skipaflota í þjónustu við olíuiðnaðinn. DV leitaði staðfestingar hjá Landsbankanum á fullyrðingum Ketils en í svari fyrirtækisins segir að bankinn tjái sig ekki um viðskipti við einstaka viðskiptavini.
Á þeim rúmu tveimur árum sem liðin eru síðan lánið var veitt hefur verð á tunnu af Norðursjávarolíu (e. Brent crude) fallið um 70%. Tunnan kostaði við lokun markaða í gær 32,7 Bandaríkjadali en 110 dali þegar lánveiting Íslandsbanka fór í gegn. Hlutabréf Havila, sem hefur eins og önnur fyrirtæki sem þjónusta olíuiðnaðinn þurft að draga saman seglin og leggja hluta skipaflota síns, hafa fallið í verði um 88% á einu ári en þau eru skráð í Kauphöllinni í Ósló. Ketill Sigurjónsson, sérfræðingur í orkumálum og eigandi Orkubloggsins, vakti nýverið athygli á stöðu fyrirtækisins og nýlegum samningum þess við lánardrottna um fjárhagslega endurskipulagningu sem felur meðal annars í sér að lengt er í lánum og afborgunum seinkað. Hefur Ketill sagt líklegt að Íslandsbanki hafi tapað háum fjárhæðum. Bankinn svaraði fyrirspurn DV um lánveitinguna á þann veg að hann tjái sig ekki um einstaka viðskiptavini eða hvort eignir norska félagsins hafi verið veðsettar sem trygging fyrir endurgreiðslu lánsins.
Arion banki lánaði Havila alls 300 milljónir norskra króna, 4,4 milljarða króna, í júlí 2014. Tunna af Norðursjávarolíu kostaði þá um 105 dali. Í tilkynningu Arion um lánveitinguna kom fram að stærstur hluti flota skipafélagsins væri leigður út til langs tíma til olíufélaga. Skipafloti þess, sem telur 28 fley, væri að meðaltali nýlegur en 88% af flotanum væru yngri en frá árinu 2007. Eignarhlutur íslenska ríkisins í Arion banka nemur 13%.
„Mér finnst merkilegt að norskt fyrirtæki hafi leitað til íslenskra banka sem voru með 300–400 punkta álag á millibankavexti, sem er mjög hátt miðað við til dæmis banka í Noregi á þeim tíma, með þeim kjörum sem það hlýtur að hafa falið í sér,“ segir Friðrik Már Baldursson, prófessor í hagfræði við Háskólann í Reykjavík, í samtali við DV. Friðrik tekur fram að hann hafi ekki allar forsendur til að leggja mat á umræddar lánveitingar.
„Ég geri hins vegar ráð fyrir að þessi láni hafi ekki verið veitt með minna álagi og í hagfræðinni er það vel þekkt að svona lagað leiðir til svokallaðs hrakvals. Það á sér stað þegar áhættusamir lántakendur, sem eiga erfitt með aðgang að fjármagni heima hjá sér, taka lán á þeim kjörum sem þetta hlýtur að fela í sér. Þess vegna á ég erfitt með að skilja hvernig stendur á þessum lánveitingum og finnst skrýtið að norskt fyrirtæki í olíuiðnaði, sem er bransi sem norskir bankar þekkja út og inn, skuli þurfa að fjármagna sig hjá íslenskum bönkum sem þekkja þennan iðnað ekkert sérstaklega vel og þurfa sjálfir að fjármagna sig á frekar óhagstæðum kjörum,“ segir Friðrik.
