Ísland og önnur Evrópuríki verða áfram háð Bandaríkjunum á sviði viðskipta og varna en eftir valdatöku Trumps verðandi Bandaríkjaforseta verða samskiptin við þau líkari samskiptum við alræðisríki en lýðræðisríki. Þetta kallar á að Ísland styrki stöðu sína innan bæði Nató og ESB.
Boðskapur Trumps, verðandi Bandaríkjaforseta, er að héðan í frá gildi efnahagslegir og hernaðarlegir yfirburðir í samskiptum við önnur ríki; með öðrum orðum gengur lögmál frumskógarins fyrir stofnanalegri umgjörð alþjóðlegrar samvinnu um varnir og viðskipti.
Þorsteinn Pálsson, fyrrum forsætisráðherra, skrifar af kögunarhóli á Eyjunni að með valdatöku Trumps stefni í að nú standi vestræn gildi gegn frumskógarlögmálinu. Tilefni skrifanna eru yfirlýsingar Trumps um að hann vilji fá Grænland undir bandarísk yfirráð og muni beita efnahagslegum þvingunum gegn Danmörku, Nató ríki, ef þurfi og útiloki ekki beitingu hervalds.
Þorsteinn segir mikil áhrif alþjóðlegra stórfyrirtækja, sem mörg hver hafi ríkari völd en flest þjóðríki, geri myndina enn flóknari.
„Samvinna þjóðríkja er eina leið þeirra til að verja lýðræðið. Það hefur Evrópusambandið til að mynda gert með samræmdum aðgerðum í loftslagsmálum, með því að verja neytendur gegn einokun og einstaklinga gegn ógnum við persónulega friðhelgi.
Þetta eru verkefni sem jafnvel stærstu ríki Evrópu ráða ekki við ein síns liðs.“
Þorsteinn segir flækjustigið í hefðbundnum samskiptum þjóðríkja hafa vaxið mjög eftir að ákveðið var að blanda hagsmunum Elons Musks, ríkasta manns í heimi, og alþjóðlegu fyrirtækjaveldi hans inn í æðstu stjórn Bandaríkjanna.
Hann segir Trump boða tollastríð gegn Kína, Mexíkó og Kanada, hafa fullveldi Kanada í flimtingum og sækjast fast eftir yfirráðum í Grænlandi. Þá hóti hann tollastríði við Evrópu og reyni að sundra samstöðu Evrópu um vestræn gildi.
„Musk beitir ólýðræðislegum stórveldisáhrifum og lýðræðislegu valdi sem hluti af stjórnkerfi Bandaríkjanna til að hafa áhrif á innanríkismál í ýmsum Evrópuríkjum. Hann vill ráða því hver er kanslari Þýskalands og hver gegnir stöðu forsætisráðherra Stóra-Bretlands.
Pútín hefur sínar aðferðir til að hafa áhrif á kosningar í lýðræðisríkjum. Musk gerir það sama.
Pútín vill ná yfirráðum í Úkraínu með hervaldi. Trump vill kaupa yfirráð í Grænlandi með peningum. Gjörólík aðferðarfræði. En að baki býr sams konar virðing fyrir sjálfsákvörðunarrétti minni þjóða.“
Þorsteinn segir klípuna felast í því að kjörinn forseti Bandaríkjanna deili ekki pólitískum, , menningarlegum og siðferðilegum gildum með þorra Evrópuríkja. Mismunandi tilbrigði af „Ameríka fyrst“ stefnunni hafi svo skotið rótum víða í Evrópu.
Hann segir veruleikann vera þann að Evrópa er og verði háð Bandaríkjunum bæði á sviðum viðskipta og varna. Samskiptin við þau verði því áfram mikilvæg fyrir Ísland og önnur norræn og evrópsk ríki. Þverstæðan sé hins vegar sú að þau verði líkari samskiptum við alræðisríki.
Þorsteinn segir innbyrðis reipdrátt í lýðræðisríkjunum og milli þeirra gera það að verkum að styrkur hornsteina vestrænna gilda, Nató og ESB, sé minni en áður.
„Viðbrögðin eiga ekki að felast í vantrú á þessi bandalög. Þvert á móti er mikilvægt að styrkja stöðu okkar innan þeirra beggja.
Norðurlönd og norræn gildi eru sterkari innan Atlantshafsbandalagsins eftir inngöngu Svía og Finna. Þau yrðu á sama hátt sterkari innan Evrópusambandsins ef Norðmenn og Íslendingar gerðust fullgildir aðilar.
Aðstæður hafa breyst. Það kallar á ný viðbrögð. Norðurlönd þurfa að sameina krafta sína í stærra samhengi í varðstöðu um norræn og vestræn gildi, frjáls viðskipti og frelsi einstaklinganna.“
Hægt er að lesa pistli Þorsteins í heild hér.
