Í vikunni fór fram Málþing um skipulag haf og strandsvæða á vegum Sambands sveitarfélaga á Austurlandi í Þórðarbúð á Reyðarfirði. Þar var megin umfjöllunarefnið frumvarp þar sem skipulagsvald ríkisins er of víðtækt, að mati helstu gagnrýnenda en í frumvarpinu gert ráð fyrir að ráðherraskipuðum svæðisráðum verði falin ábyrgð á skipulagsgerð strandsvæða, en ekki sveitarfélögunum sjálfum.
Fyrir hvern og í hvaða tilgangi?
Að sögn Páls Björgvins Guðmundssonar, eins framsögumanna á þinginu, hefur þess lengi verið beðið að skipulagsskylda fyrir haf- og strandsvæði yrði lögleidd og því mætti ætla að bæði um gott og þarft mál væri að ræða.
En því miður tekur frumvarpið sem bíður nú afgreiðslu alþingis ekki á þeim vandamálum sem blasa við. Í stað þess að styrkja það skipulagskerfi sem nú er til staðar og byggir á lýðræðislegum grunni sveitarstjórnarstigsins, leggur frumvarpið til að sett verði á fót alveg nýtt kerfi, sem verður drifið á grunni embættismannakerfi ráðuneytanna.
Á dögunum sendu 14 sjávarsveitafélög sem eru uggandi vegna áforma í fiskeldismálum frá sér yfirlýsingu þar sem áformum frumvarpsins var mótmælt en það er nú til umfjöllunar í þinginu.
„Það sem skiptir máli er að við höfum skipulagsvald yfir okkar strandsvæðum því ef við getum ekki skipulagt okkar siglingaleiðir og hafnarsvæði eða svæði sem ætluð eru til efnistöku eða fiskeldisstarfsemi. Það fyrir það fyrsta eðlilegast, því að í skipulagsferlum í dag er ríkisvaldið með náið eftirlit og umsagnarrétt.“
Aukin miðstýring svæðisráðanna
Eins og kom fram á fundinum er staðan sú í dag að sveitarfélög geta ekki farið sínu fram í trássi við stefnur eða markmið ríkisvaldsins þar sem þau vinna með og í gegnum Skipulagsstofnun, Umhverfisstofnun og aðrar viðeigandi stofnanir á hverjum tíma. Því er ljóst að frumvarpinu er ekki stefnt gegn hættunni á að sveitarfélögin fari sínu fram án afskipta ríkisins.
„Það vekur því ákveðna furðu að samkvæmt frumvarpinu eigi einn af ráðherraskipuðum fulltrúum neitunarvald í svokölluðum svæðisráðum en sveitarfélögin ekki,“ segir Páll Björgvin. Svæðisráðin eru nýlundan í frumvarpinu sem hefur verið lengi í smíðum og ber þeim að taka tillit til skipulagsáætlana þeirra sveitarfélaga sem eiga í hlut.
Skýr krafa um breytingar á frumvarpinu
„Málþing eins og þetta eru gagnleg til að viðra skoðanir og setja fram ólík sjónarmið um hlutina en krafan af okkar hálfu er enn uppi um breytingar verði gerðar á frumvarpinu og að skipulagsvaldið verði hjá sveitarfélögunum,“ segir Páll Björgvin.
Æskilegast væri að skilið væri á milli skipulags hafsvæða sem vera ætti á hendi ríkisins og skipulags strandsvæða, sem vera ætti á hendi sveitarfélaga. Páll og Gísli Halldór Halldórsson bæjarstjóri fjölkjarnasveitafélagsins Ísafjarðarbæjar hafi þó einnig átt fund í ráðuneytinu þar sem nokkrar tillögur hafi verið settar fram, fari frumvarpið í gegnum þingið óbreytt.
Ein þeirra er sú að sett verði af stað tilraunaverkefni til nokkurra ára þar sem sveitarfélögin fari með skipulagsvaldið og reynslan af því metin. Páli þætti eðlilegt að Fjarðabyggð, þar sem virkilega reynir á þessi mál um þessar stundir vegna fyrirhugaðrar uppbyggingar í fiskeldi, sæji um framkvæmd þess.
Einnig lögðu bæjarstjórarnir það til að aðkoma sveitafélaganna að svæðisráðunum yrði aukin en aðeins er fyrirhugað að einn fulltrúi Sambands sveitarfélaga sitji í þessu fjölmenna ráðherraskipaða ráði.
Í þriðja lagi er sérákvæði í frumvarpinu þar sem svæðisskipulagsvinnu hefur verið flýtt á Vestfjörðum, þrátt fyrir að Landsskipulagsstefna sé ekki tilbúin, vegna mikillar uppbyggingar fiskeldis þar.
Bæjarstjórarnir lögðu áherslu á að sérákvæðið næði einnig til Austfjarða þar sem aðstæður séu í raun þær sömu um þessar mundir. Björt Ólafsdóttir, umhverfis-og auðlindaráðherra ávarpaði þingið og tók þátt í pallborðsumræðum, en Steinunn Fjóla Sigurðardóttir, skrifstofustjóri skrifstofu umhverfis og skipulags í umhverfis-og auðlindaráðuneyt og Aðalsteinn Óskarsson, framkvæmdastjóri Fjórðungssambands Vestfirðinga höfðu einnig framsögur á fundinum.
