Hið svokallaða eftirlitshagkerfi er til umfjöllunar í nýjasta hefti Neytendablaðsins. Þar er átt við að flest sem neytendur aðhafast er vaktað, hvort sem það er á netinu eða ekki, og skráð til þess að geta gert auglýsingar einstaklingsmiðaðar. Formaður Neytendasamtakanna kallar eftir banni við persónumiðuðum auglýsingum á netinu.

„Upplýsingum um smekk fólks, innkaupahegðun, heilsu, kynhneigð, pólitískar skoðanir og staðsetningu hverju sinni er safnað og þær nýttar í beina markaðssetningu og jafnvel til þriðja aðila. Þessir viðskiptahættir geta leitt til þess að neytendur verða fyrir barðinu á svikastarfsemi, mismunun, blekkingum og persónuverndarbrotum,“ segir þar.

Neytendablaðið leitaði ráða hjá Tóta Stefánssyni, öðrum stofnanda Mobilitus, og spurði hvernig fólk gæti hulið slóð sína á netinu. Hann sagði það hægara sagt en gert en þó sé hægt að gera ýmislegt.

Google framleiðir Chrome

„Fyrir það fyrsta skiptir máli hvaða vafri er notaður. Sem dæmi þá lokar Firefox á svokallaða rekjara, „trackers,“ sem hafa það hlutverk að rekja ferðir fólks og deila upplýsingum með greiningarfyrirtækjum, auglýsendum og öðrum sem hafa hagsmuni af því að halda utan um og eiga slík gögn,“ segir Tóti í samtali við Neytendablaðið. Hann segir Safari-vafrann virka eins, og fyrir þá sem vilja verja sig sé fyrsta skrefið að velja vafra á borð við Firefox, Safari eða Vivaldi. Þannig sé lokað á að til dæmis Facebook eða önnur auglýsingakerfi fái upplýsingar um að neytandi skoði eða kaupi sér skó á netinu og losnar viðkomandi þá við óteljandi skóauglýsingar á Facebook í framhaldinu.

Þá bendir Tóti á að Chrome-vafrinn sé framleiddur af Google sem lifi á sölu auglýsinga og Google hafi enga hagsmuni af því að stoppa rakningu í vafranum.

Hann mælir síðan með að fólk sleppi því að vista lykilorð í vafranum sjálfum en noti frekar forrit á borð við LastPass eða 1Password.

Ákall til stjórnvalda

Breki Karlsson, formaður Neytendasamtakanna, fjallar einnig um þessi mál í leiðara blaðsins sem ber yfirskriftina Njósnir á netinu.

„Þetta er vítahringur. Því lengri tíma sem við verjum fyrir framan skjáina, þeim mun fleiri smellir og viðlíkanir, því meiri gögnum safna stóru tæknifyrirtækin um okkur og þeim mun skilvirkari verða þau í að halda okkur límdum við vettvanga sína svo þau græði meira,“ segir Breki.

Hann bendir á að í sumar sendu Neytendasamtökin, ásamt breiðfylkingu evrópskra og bandarískra neytenda- og mannréttindasamtaka, ákall til stjórnvalda um að þau beiti sér fyrir banni við auglýsingum á netinu sem byggja á persónusniði og eftirliti með neytendum.