Samsærið er ný skáldsaga eftir Eirík Bergmann stjórnmálafræðing og er þriðja skáldsaga hans. „Hinar tvær voru fyrst og fremst leikur,“ segir hann. „Þetta er fyrsta skáldsagan þar sem ég er að gera eitthvað meira en aðeins að skemmta sjálfum mér. Það er því munur á þessum skáldsögum hvað það varðar. Í þessari skáldsögu nýti ég mér meðal annars fræðarannsóknir mínar og kem þeim í aðgengilegan búning.“ Eiríkur hefur áður sent frá sér átta fræðibækur.

„Fyrr á árinu kom út hjá Palgrave Macmillan eftir mig fræðibókin Nordic Nationalism and Right Wing Populist Politics þar sem ég fjalla um norræna þjóðernishyggju og uppgang þjóðernispopúlískra flokka á Norðurlöndum. Tilgáta mín er sú að það sé eitthvað í sköpunarsögu ríkjanna sem geti skýrt birtingarmynd þjóðernishyggjunnar á hverjum stað fyrir sig og af hverju hún er til að mynda ólík í Noregi og í Svíþjóð og svo framvegis.

Þegar ég var á sínum tíma í gagnaöflun vegna fræðibókarinnar þá fann ég að mig langaði ekki bara að greina þessa þróun fræðilega heldur líka koma þessum einstaklega spennandi efnivið í dramatískan búning og þá lá nokkuð beint við að nota glæpasagnaformið til þess. Ég bjó til persónur og smám saman fór sagan að taka á sig mynd. Ég endaði á því að skrifa þessar tvær bækur, fræðibókina og spennusöguna, nokkurn veginn samhliða.

Það sem mér finnst langáhugaverðast við spennusöguna sem form er að þar er rými fyrir svo mikla þjóðfélagsrýni. Það sem Dan Brown gerir óskaplega vel er að flétta fróðleik inn í spennandi framvindu. Án þess að ég sé að bera mig saman við Dan Brown þá langaði mig til að finna mínum eigin rannsóknum farveg í skáldskap. Margir höfundar setja fróðleik héðan og þaðan í bækur sínar, en nýjungin í minni spennusögu er kannski sú að ég nota þar mínar eigin rannsóknir samhliða fræðibókaskrifum.

Svo er hitt að í fræðiskrifunum skrifa ég nær eingöngu á ensku, eins og tíðkast í hinu alþjóðlega fræðasamfélagi. Í bók eins og þessari get ég skrifað á mínu eigin tungumáli og mér finnst það mjög mikilvægt.“

Missti áhuga á skoðunum

Um hvað fjallar þessi spennusaga?

„Hún hefst á hryðjuverki á Norðurlandaráðsþingi í Stokkhólmi og meðal margra fallinna er íslensk þingkona. Í kjölfar þessara hryðjuverka fer af stað atburðarás á Íslandi og hinum Norðurlöndunum. Þjóðfélagið pólariserast á milli tvennra öfga, hryðjuverkaógnarinnar, íslamismans og þjóðernispopúlismans. Þetta hefur gerst víða í löndunum í kringum okkur en hefur ekki áður verið sett fram í svona sögu, svo ég viti til.

Sagan hverfist um þrjár meginpersónur. Sveinar Sólmundsson er formaður Íslandsflokksins og nýtir sér, og býr að mörgu leyti til, það andrúmsloft sem skapast. Síðan er þarna taugatrekktur fræðimaður sem dregst inn í málið og fremur bráðlynd blaðakona sem rannsakar málið og þar leynist ýmislegt undir niðri. Svo er þarna annar þráður sem ég hef alltaf gaman af sem er hið skrýtna samfélag á Íslandi þar sem þátttakendur á sviðinu tengjast oft persónulegum böndum, nokkuð sem gerir Ísland skemmtilega frábrugðið mörgum öðrum löndum.“

Er einhver boðskapur í þessari sögu?

„Nei. Ég hef satt að segja reynt að losa mig við allan boðskap. Fyrir mörgum árum missti ég áhuga á skoðunum. Ég hafði oft miklar skoðanir en hef þær ekki lengur. Kannski af því að ég hef svo takmarkað heilabú að ég er ennþá að reyna að skilja þjóðfélagið. Maður þarf helst að skilja þjóðfélagið áður en maður fer að hafa miklar skoðanir á því.

Þessi bók er samfélagsstúdía. Ég vinn við það alla daga að reyna að greina þjóðfélagsþróun og boðskapur og skoðanir flækja þá vinnu bara og hjálpa ekki til. Hins vegar má segja að sýn manns á lífið, tilveruna og þjóðfélagið hafi áhrif á það hvaða viðfangsefni maður velur sér. Það eru að sumu leyti miklar viðsjár í veröldinni þegar kemur að pólariseringu milli öfga og það verður til þess að miðjan hverfur. Ég er ekki að boða tiltekið viðbragð við slíku ástandi, miklu fremur að sýna hvað gerist í samfélagi þar sem hin skynsama rödd á miðjunni þagnar og heyrist ekki lengur vegna hinna háværu radda sem eru á jaðrinum.“

Finnst þér vera mikill hávaði í þjóðfélagsumræðunni og pólitíkinni?

„Hávaðinn er gríðarlegur og stjórnmálaumræðan byggist ekki sérlega mikið á þekkingu eða ígrundun. Þar rekur hvert uppnámið annað. Svona er það búið að vera í áratug og í þannig ástandi þrífast misjöfn öfl sem þurfa ekki alltaf að byggja á ígrundaðri stefnu eða fylgja heildstæðri sýn.

Stjórnmálamaður sem leggur fram viðamikla áætlun um rekstur ríkisins þar sem stefnumál eru fjármögnuð með tilteknum aðgerðum dettur út af sviðinu meðan sá sem æpir og talar til tilfinninga fólks á sviðið. Oft er alið á ótta gagnvart einhverri utanaðkomandi ógn. Hávaðaseggurinn stillir síðan sjálfum sér fram sem vörninni fyrir fólkið gegn ógninni sem hann hefur sjálfur skapað í hugum þess. Ásakar svo elítuna um að hafa svikið fólkið. Þetta er kjarninn í þjóðernispopúlisma, eins og ég reyni að sýna í þessari bók.“

Eins og lauf í vindi

Hvernig finnst þér að taka þátt í jólabókaflóðinu?

„Það er sumpart mjög skrýtið. Ég kann það ekki alveg. Í fræðibókaskrifum er ég á heimavelli, það kann ég upp á punkt og prik. Þegar þær bækur mínar koma út alþjóðlega þá er ég óskaplega sjálfsöruggur og geng beinn í baki og veit að ég get mætt hverju sem er. Núna er þetta allt öðruvísi, líka að standa í þessu hérna heima. Hér er ég eins og lauf í vindi og soga upp hverja jákvæða athugasemd um bókina á Facebook.“