Hr. Guðni Th. Jóhannesson forseti Íslands undirritaði í morgun skipunarbréf 15 dómara við Landsrétt. Það gerði hann tveimur sólarhringum eftir að honum bárust þau í hendur.
Forseti segir í yfirlýsingu sem hann birtir á vefsetri forsetaembættisins að vissulega þurfi forseti Íslands stundum að íhuga hvort hann vilji staðfesta stjórnarathafnir. Það hafi hann gert í þessu tilviki og rekur hann feril málsins.
Guðni bendir á að greidd hafi verið atkvæði á Alþingi um tillögur dómsmálaráðherra um skipan dómaranna við Landsrétt. Sú atkvæðagreiðsla hafi farið fram þannig að þingmenn greiddu atkvæði í einu lagi um öll dómaraefnin.
Eftir þetta hafi komið fram efasemdir um málsmeðferðina og fullyrt að Alþingi hefði átt að samþykkja hvern dómara fyrir sig í atkvæðagreiðslum. Undirskriftarsöfnun hefði farið af stað á netinu þar sem forseti Íslands fékk áskorun um að undirrita ekki skipunarbréfin. Jón Þór Ólafsson þingmaður Pírata og 3. varaforseti Alþingis hafi einnig haft samband við forsetann persónulega og lýst efasemdum um atkvæðagreiðsluna í þinginu.
Síðan skrifar forseti í yfirlýsingu sinni:
Hinn 6. júní ákvað ég að afla staðfestingar á þeirri atvikalýsingu sem fram hafði komið í fjölmiðlum og mér höfðu einnig borist eftir öðrum leiðum. Einnig vildi ég vita hvort skrifstofa Alþingis og lögfræðingar þar teldu hugsanlegt við nánari athugun að ekki hefði verið staðið rétt að atkvæðagreiðslunni 1. júní. Ég fól forsetaritara að afla upplýsinga frá skrifstofu Alþingis um tilhögun atkvæðagreiðslunnar, aðdraganda hennar og umræður á undirbúningsfundum þingmanna, með hliðsjón af áðurnefndu bráðabirgðaákvæði dómstólalaga og ákvæðum þingskapa um atkvæðagreiðslur.
Hinn 7. júní barst skrifstofu forseta svar skrifstofustjóra Alþingis fyrir hönd skrifstofu Alþingis. Í þeirri ítarlegu greinargerð er meðal annars bent á að dómsmálaráðherra lagði fyrir Alþingi tillögur um 15 dómara, lögum samkvæmt. Meirihluti stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar lagði svo fram þingskjal (nr. 1023) um að eftir þeim tillögum ráðherra yrði farið. Þingskjalið var þannig sett upp að gerð var tillaga um hvern dómara, í tölusettum liðum frá 1-15, svo að atkvæðagreiðsla gæti farið fram um hvern einstakling.
Í samtölum sem forseti Alþingis átti við formenn og forystufólk þingflokka um undirbúning atkvæðagreiðslunnar kom fram að þingmenn flokkanna hefðu allir ákveðið að greiða atkvæði með sama hætti um hvern einstakling í töluliðum 1-15 á þingskjalinu. Við upphaf atkvæðagreiðslunnar mælti forseti Alþingis svo: „Í áliti meiri hluta stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar á þskj. 1023 er tillaga um að Alþingi álykti að samþykkja 15 tillögur dómsmálaráðherra um skipun 15 manna til að vera dómarar við Landsrétt. Tillagan í 15 töluliðum verður borin upp í heild ef enginn hreyfir andmælum við því.“
Enginn þingmaður hreyfði andmælum við því að greidd yrðu atkvæði um dómaraefnin 15 í einni heild. Listinn yfir þá var samþykktur með 31 atkvæði gegn 22, átta þingmenn sátu hjá og tveir voru fjarstaddir.
Skrifstofa Alþingis er skýr í greinargerðinni sem hún sendi forsetanum. Þar segir meðal annars:
Niðurstaða skrifstofunnar er því sú að atkvæðagreiðslan sé fyllilega lögmæt og í samræmi við lögbundna og venjubundna afgreiðsluhætti Alþingis, svo svarað sé beint erindi skrifstofu forseta Íslands. Meginhugmynd og krafa í fyrrnefndu bráðabirgðaákvæði dómstólalaga er að Alþingi geti tekið afstöðu til hvers dómaraefnis, hafnað einstökum tillögum ráðherra, en standi ekki frammi fyrir þeim kosti að samþykkja allar tillögurnar eða hafna öllum. Við afgreiðslu málsins á Alþingi er þessi hugmynd virt, frágangi málsins á þingskjali og atkvæðagreiðslu hagað þannig að við þeirri kröfu dómstólalaga mætti verða.
Af þessum málavöxtum leiddi að forseti lýðveldisins telur að engin mistök hafi átt sér stað við undirbúning og tilhögun atkvæðagreiðslunnar um dómaraefnin 15. Lagaákvæði, þingsköp og þingvenjur hafi verið virt í hvívetna. Þar með fellur málatilbúnaður þeirra sem vildu að forseti synjaði skipunarbréfunum, hann hefur skrifað undir þau og þar með eru 15 nýjir dómarar skipaðir í Landsrétt.
