Byggingaverkfræðingurinn Sigurður Sigurðsson hefur áhyggjur af göllum í íslenskum fasteignum. Þetta kemur fram í pistli sem birtist í Morgunblaðinu í dag. Hann segir algengustu gallamálin varða leka og myglu í íbúðar­hús­næði, en það getur valdið miklu eignatjóni og heilsubresti. Sigurður kallar eftir því að Hús­næðis- og mann­virkja­stofn­un grípi til aðgerða vegna málsins, en hann telur stöðuna ansi alvarlega.

„Und­an­far­in ár hef­ur umræða um byggingagalla í land­inu verið fyr­ir­ferðar­mik­il enda hafa komið upp mörg al­var­leg galla­mál í fast­eign­um. Einna mest áber­andi eru galla­mál vegna leka og myglu íbúðar­hús­næðis enda fylg­ir því ástandi mikið eigna­tjón og oft gríðarleg­ur heilsu­brest­ur þeirra sem hafa lent í því.“

Sigurður minnist á umfjöllun Kveiks um þetta ástand og minnist á orð Indriða Ní­els­sonar og Rík­h­arðs Kristjáns­sonar verkfræðinga, og Guðna Jóhann­es­son orku­mála­stjóra. Verkfræðingarnir sögðu að hönn­un væri oft mjög bág­bor­in sem ætti að kosta sem allra minnst, og að stundum sé byggt án teikninga. Þá hafi Guðni sagt að ekki sé nægilega mikil þekking hjá þeim sem hanni hús á Íslandi. Vandamálið sé þó ekki arkítektar eða verkfræðingar, heldur sérfræðiþekkinguna sem varðar það að bygg­ing­arn­ar verji sig fyr­ir vatni og veðrum.

„Sjón­varpsþátt­ur­inn Kveik­ur fjallaði um þetta ástand í vet­ur og í viðtöl­um við Indriða Ní­els­son og Rík­h­arð Kristjáns­son verk­fræðinga kom fram að vit­laust væri staðið að bygg­inga­fram­kvæmd­um. Hönn­un væri oft mjög bág­bor­in og mætti ekki kosta neitt. Dæmi væri um að byggt væri án teikn­inga. Græðgi markaðar­ins keyrði áfram hraða í fram­kvæmd­um og að öllu sam­an­lögðu þá virðist mega lesa út úr þess­um viðtöl­um að í dag séu marg­ar ný­bygg­ing­ar mikið gallaðar og jafn­vel ólög­leg­ar.

Sjón­varpsþátt­ur­inn Kveik­ur ræddi einnig við Guðna Jó­hann­es­son orku­mála­stjóra um þessi mál en hann var áður for­stöðumaður bygg­inga­tækni­deild­ar Kon­ung­lega tækni­há­skól­ans í Stokk­hólmi. Guðni var á því að þeir sem hanna hús á Íslandi búi jafn­vel ekki yfir nægi­legri þekk­ingu. Arki­tekt hugi að form­feg­urð, verk­fræðing­ar fylg­ist með því að bygg­ing­ar séu traust­ar og stand­ist jarðskjálfta. „En síðan vant­ar þriðja þátt­inn í þetta,“ sagði hann. „Það er að segja, sér­fræðina sem á að tryggja að bygg­ing­arn­ar verji sig fyr­ir vatni og veðrum.

Þessi orð Guðna og þeirra Rík­h­arðs og Indriða virðast vera inni­haldið og niðurstaða flestra sér­fræðinga um stöðuna í galla­mál­um ný­bygg­inga á Íslandi. Græðgin, hraðinn og þekk­ing­ar­leysið virðast tröllríða bygg­ing­ariðnaðinum sem leiðir til þess að mjög hátt hlut­fall ný­bygg­inga er gallað og neyt­and­inn sit­ur eft­ir með skaðann. Staðan í dag er svo al­var­leg að nær ógern­ing­ur er að átta sig á stöðunni. Reikna má með að bygg­inga­markaður­inn velti yfir hundrað millj­örðum á ári og að ár­legt tjón vegna byggingagalla nemi tug­um millj­arða ef tjón allra er reiknað.“

Þá fjallar Sigurður um Hús­næðis- og mann­virkja­stofn­un, en hann virðist vera á þeirri skoðun að stofnun ráði ekki við verkefni sín er varða að stofnunin sjái um framkvæmd mann­virkjalaga.

„Í b-lið 1. grein­ar 1. kafla Mann­virkjalaga kem­ur fram að mann­virki skuli hönnuð og byggð þannig að þau henti ís­lensk­um aðstæðum. Brot gegn lög­un­um geta varðað svipt­ingu rétt­inda hönnuða og meist­ara auk þess sem beita má sekt­um og fang­elsi allt að tveim­ur árum, nema þyngri refs­ing liggi við sam­kvæmt öðrum lög­um sbr. 57. og 58. grein­ar lag­anna. Í raun er ekk­ert sem bann­ar að kæra hönnuði og bygg­ing­araðila til lög­reglu ef staðfest­ur grun­ur ligg­ur fyr­ir um brot gegn mann­virkjalög­un­um.

Hús­næðis- og mann­virkja­stofn­un (HMS) sér um fram­kvæmd lag­anna og er hlut­verk stofn­un­ar­inn­ar meðal ann­ars að vernda líf og heilsu manna, eign­ir og um­hverfi með því að tryggja fag­leg­an und­ir­bún­ing mann­virkja­gerðar og virkt eft­ir­lit með gæðum, ör­yggi og heil­næmi. Miðað við yf­ir­lýs­ing­ar þeirra Indriða, Rík­h­arðs og Guðna virðist mjög langt í land að stofn­un­in ráði við þetta verk­efni.“

Sigurður bendir á að hús­næðis- og mann­virkja­stofn­un hefji nú uppbyggingu nýrr­ar mann­virkja­skrár. Hann tekur þó fram að ekkert hafi komið fram um mögulega at­lögu að byggingagöllum eða van­hæfni byggingariðnaðar­ins.

„Ný­lega bár­ust þær frétt­ir að samgöngu- og sveit­ar­stjórn­ar­ráðuneytið ásamt fé­lags­málaráðuneyti hafi ákveðið að hefja upp­bygg­ingu nýrr­ar mann­virkja­skrár, gagna­grunns um ís­lensk mann­virki. HMS kem­ur til með að halda utan um nýju mann­virkja­skrána og þróa nýja gagna­grunn­inn. Mark­miðið er að tryggja sam­fé­lag­inu á hverj­um tíma áreiðan­leg­ar raun­tíma­upp­lýs­ing­ar um mann­virkja­gerð og stöðuna á hús­næðismarkaði. Ekk­ert er minnst á að hefja eigi at­lögu gegn byggingagöllum eða van­hæfni bygg­ing­ariðnaðar­ins held­ur taka sam­an stöðuna á hús­næðismarkaðnum enda verk­efn­inu aðallega ætlað að fylgj­ast með fjölda íbúða í bygg­ingu eft­ir bygg­ing­arstigi og upp­lýs­ing­um um fast­eigna- og bruna­bóta­mat.

Gríðarlegt magn bygg­inga­upp­lýs­inga er til í sam­fé­lag­inu um mann­virki, bygg­ing­ariðnaðinn, bygg­inga­lausn­ir og bygg­ing­argall­ana og nær allt sem snýr að ör­uggri mann­virkja­gerð. Íslend­ing­ar hafa gríðarlega vel menntaða og hæfa menn og kon­ur sem geta hæg­lega byggt ís­lensk mann­virki í sam­ræmi við mann­virkjalög­in þótt þar sé greini­lega eitt­hvað mikið að – eins og sér­fræðing­arn­ir hafa full­yrt. Við blas­ir að HMS, sem er í for­svari fyr­ir mann­virkjalög­in, þarf að fara í ít­ar­lega grein­ingu á ástand­inu og finna lausn sem leys­ir van­hæf­is- og ör­ygg­is­vanda­mál bygg­ing­ariðnaðar­ins til fram­búðar. HMS þarf að leggja til við ráðuneyt­in alls­herj­ar­breyt­ingu á aðhaldi í þess­um mik­il­væga iðnaði sem í dag virðist nær sokk­inn í fen bygg­ing­argalla með til­heyr­andi kostnaði og þján­ing­um borg­ar­anna.“

Sigurður tekur fram að hann vilji sjá stofnunina fara í stærra verkefni sem myndi einnig varða van­hæfi og bygg­inga­galla á mann­virkja­markaðnum.

„Ég sé fyr­ir mér að HMS geti lagt út í miklu stærra og öfl­ugra verk­efni í upp­lýs­inga­tækni með nýj­um starfs­sviðum:

Ann­ars veg­ar væri deild sem sæi um innan­kerf­is­mál rík­is­ins um skrán­ing­ar mann­virkja og sæi einnig um skrán­ingu á öll­um mann­virkja­upp­lýs­ing­um og grein­ingu um hvaða mann­virki eða mann­virkjalausn­ir ætti að leyfa í land­inu. Með sam­keyrslu fyr­ir­liggj­andi upp­lýs­inga og nýrra skrán­inga má ná gríðarleg­um ár­angri gegn van­hæfi og byggingagöllum á mann­virkja­markaðnum.

Hins veg­ar væri lög­gild­ing­ar- og vott­un­ar­stofa HMS fyr­ir mann­virkja­gerð og alla sem koma að gerð mann­virkja, bygg­ing­ar­efni, rétt­indi o.fl.

Einnig tel ég að byggingastjórar ættu að vera sjálf­stæðir vott­un­araðilar og óháðir öðrum aðilum á mann­virkja­markaði og verði laga­lega tengd­ir beint við nýja lög­gild­ing­ar- og vott­un­ar­deild HMS.“