fbpx
Fimmtudagur 12.desember 2024
Pressan

47 ár frá upphafi tveggja tímamótageimferða

Pressan
Sunnudaginn 21. apríl 2024 19:05

Voyager 2.

Ekki missa af Helstu tíðindum dagsins í pósthólfið þitt

Lesa nánar

Þann 20. ágúst 1977 var geimfarinu Voyager 2 skotið á loft og þann 5. september sama ár var röðin komin að systurskipinu Voyager 1. Voyager 1 var skotið síðar á loft en kom engu að síður fyrr að gasrisanum Júpiter en systurskipið. Þetta var gert með því að láta Voyager 1 fara hraðari braut til Júpiter. Þegar þangað var komið 1970 hófust vísindalegar uppgötvanir geimfarsins. Það var bandaríska geimferðastofnunin NASA sem stóð á bak við þessa leiðangra.

Markmiðið með ferðum Voyager-geimfaranna var að rannsaka ystu plánetur sólkerfisins. Að því loknu tóku geimförin stefnuna út úr sólkerfinu og eru nú órafjarri jörðinni. Til að fylgjast með ferðum geimfaranna og taka við upplýsingum frá þeim var notast við þrjár stöðvar hér á jörðu niðri, þekktar sem Deep Space Network. Ein þeirra er í Madrid á Spáni, ein í Goldstone í Kaliforníu og ein í Canberra í Ástralíu. Þangað senda þau stöðugt upplýsingar um ferðir sínar og niðurstöður mælinga sem þau gera.

Aðalverkefni Voyager-geimfaranna var að fljúga að Júpiter og Satnúrnusi og rannsaka pláneturnar. Ef vísindaleg markmið næðust átti Voyager 2 að fljúga áfram að Úranusi og Neptúnusi. Geimförin áttu að taka ljósmyndir og safna ýmsum vísindalegum gögnum og senda til jarðar. Þau verða seint talin frek á orku því við þetta notuðu þau jafn mikið rafmang og ljósapera í ísskáp þarf. Þyngdarafl plánetanna var síðan notað til að koma geimförunum áfram og til næsta áfangastaðar.

 

Júpíter
Nærmynd frá Voyager 1.

Fyrstu nærmyndirnar af Júpiter

Þegar Voyager 1 kom að Júpiter sendi geimfarið fyrstu nærmyndirnar af plánetunni og tunglum hennar til jarðar. Rosaleg óveðurskerfi á Júpiter, eldgos á Io, sem er eitt tungla Júpiters og vísbendingar um að undir frosnu yfirborði tunglsins Evrópu væri fljótandi vatn var meðal þess sem vísindamenn sáu á myndunum. Auk þess uppgötvuðu geimförin 24 ný tungl á braut um ystu plánetur sólkerfisins.

Þegar geimförin höfðu sveimað um Júpiter var röðin komin að Satúrnusi og Voyager 1 var látið fara nærri Titan, hinu risastóra tungli Satúrnusar. Að því loknu var Voyager 1 látið fara áfram í norðurátt, hærra en brautir plánetanna. Voyager 2 var síðan látið hefja ferð lengra út í sólkerfið til að heimsækja tvo gasrisa til viðbótar, Úranus og Satúrnus. Geimfarið kom að Satúrnusi 1981 og Úranusi 1986. Árið 1989 var röðin síðan komin að heimsókn til Neptúnusar. Þegar Voyager 2 kom að Úranúsi voru merkin, sem bárust til jarðar, orðin mun veikari en þegar geimfarið var við Satúrnus. Það leit því ekki vel út með að geta verið í sambandi við geimfarið þegar það kæmi að Neptúnusi. NASA neyddist því til að láta smíða stærri loftnet fyrir móttökustöðvarnar hér á jörðinni. Það þýddi einnig að þá væri hægt að vera í sambandi við geimförin þegar þau færu út fyrir ystu pláneturnar.

Daufi blái punkturinn

Árið 1990 tók Voyager 1 eina mögnuðustu og frægustu mynd sem tekin hefur verið utan úr geimnum. Á henni sést jörðin í órafjarlægð, sem lítill og fölur blár punktur. Þetta var gert að frumkvæði hins heimsþekkta stjörnufræðings Carls Sagan. Hann sagði að þessi mynd ætti að hvetja mannkynið til „að vernda og varðveita þennan föla bláa punkt, einu heimkynnin sem við höfum nokkru sinni þekkt“.

Bæði geimförin eru nú órafjarri plánetunum í sólkerfinu og stefna í mismunandi átt frá sólkerfinu okkar. Þau senda enn gögn til jarðar og svara þar með spurningum sem við vissum ekki að við þyrftum að spyrja þegar þeim var skotið á loft. Það er stöðin í Canberra sem annast samskiptin við Voyager 2 því hún er eina stöðin sem getur gert það vegna stefnu geimfarsins sem stefnir í suður frá sólkerfinu. Vegna þess hversu fjarri jörðinni geimförin eru eru merkin frá þeim mjög dauf.

Árið 2012 var Voyager 1 fyrsta geimfarið til að yfirgefa sólkerfið og halda út í milligeiminn, svæðið á milli stjarna í Vetrarbrautinni. Í milligeimnum gætir áhrifa sólarinnar okkar ekki lengur og rannsakar Voyager 1 því þetta áður óþekkta svæði.

Ferð beggja geimfaranna hefur verið söguleg og hefur markað mörg tímamót í geimrannsóknum. Geimförin eru ekki stór, á stærð við litlar rútur og með takmarkaðan tölvubúnað ef miðað er við það sem er í boði nú. Ekki má gleyma að um borð í báðum geimförum eru gullplötur, svipaðar og vínylplötur, sem innihalda eina og hálfa klukkustund af tónlist og kveðjum frá mannkyni en þær eru settar fram á 55 tungumálum. Einnig eru leiðbeiningar um hvernig á að spila plöturnar og kort sem sýnir staðsetningu jarðarinnar í Vetrarbrautinni okkar.

Þegar næsti áratugur er liðinn verða bæði geimförin orðin straumlaus, vísindabúnaður þeirra óvirkur og þau geta ekki lengur sent skilaboð til jarðarinnar eða tekið á móti skilaboðum. Þau munu samt sem áður halda för sinni áfram um óravíddir geimsins og leggja að baki rúmlega 17 kílómetra á sekúndu. Eftir 40.000 ár fer Voyager 2 framhjá næsta sólkerfi við okkar, í nokkurra ljósára fjarlægð. Það munu líða 296.000 ár þar til Voyager 1 fer framhjá hinni björtu stjörnu Síríus. Ekki er hægt að útiloka að Voyager-geimförin muni síðan halda för sinni áfram í milljarða ára.

Athugasemdir eru á ábyrgð þeirra sem þær skrá. DV áskilur sér þó rétt til að eyða ummælum sem metin verða sem ærumeiðandi eða ósæmileg. Smelltu hér til að tilkynna óviðeigandi athugasemdir.

Fleiri fréttir

Mest lesið

Nýlegt

Pressan
Fyrir 3 dögum

Þessu máttu ekki sleppa ef þú vilt lifa lengi

Þessu máttu ekki sleppa ef þú vilt lifa lengi
Pressan
Fyrir 3 dögum

Læknir segir að þess vegna eigi fólk að drekka heitt vatn á hverjum morgni

Læknir segir að þess vegna eigi fólk að drekka heitt vatn á hverjum morgni
Pressan
Fyrir 4 dögum

Þetta er besti morgunmaturinn til að tryggja þér orku allan daginn

Þetta er besti morgunmaturinn til að tryggja þér orku allan daginn
Pressan
Fyrir 4 dögum

Heilinn getur skilið skrifaða setningu á „augabragði“

Heilinn getur skilið skrifaða setningu á „augabragði“