Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir, háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra, sagði í ávarpi á Sjávarútvegsdeginum sem haldinn var 4. október að ef íslenskt samfélag opnaði ekki augun fyrir því að Ísland væri að dragast aftur úr þegar kemur að undirstöðu nýsköpunar og verðmætasköpunar – menntakerfinu- þá muni Ísland missa að af lestinni í samkeppni þjóða. Það sem valdi einna mestu áhyggjum í þessum efnum sé hversu lágt hlutfall karlmanna hefur lokið háskólanámi.
Þetta kemur fram í tilkynningu sem Háskóla-, iðnaðar og nýsköpunarráðuneytið sendi frá sér í gær frá sér tilkynningu. Í tilkynningunni er vísað til nýrrar skýrslu OECD um menntamál, Education at a Glance 2023, sem að sögn leiðir í ljós að Ísland sker sig frá öðrum OECD löndum að því leyti að nær hvergi eru fleiri karlar aðeins með grunnskólapróf og að aðeins á Íslandi, í Suður-Kóreu og í Póllandi fer karlmönnum með háskólapróf hlutfallslega fækkandi á milli áranna 2015 og 2022. Þá situr Ísland í 87. sæti af 132 löndum þegar kemur að hlutfalli háskólanema sem útskrifast úr úr vísinda- og tæknigreinum, verkfræði og stærðfræði samkvæmt nýjustu tölum Alþjóðahugverkastofunnar, auk þess að vera eina Norðurlandið sem ekki færist ofar á lista stofnunarinnar yfir mest nýskapandi lönd heims milli ára.
Segir í tilkynningunni að ráðherrann hafi á kjörtímabilinu ítrekað undirstrikað mikilvægi þess að þessari þróun verði snúið við hér á landi, enda er lágt hlutfall ungra karlmanna sem lokið hafa háskólanámi eina ástæða þess að Ísland sé eftirbátur annarra OECD landa þegar kemur að fjölda háskólamenntaðs ungs fólks. Ráðist hafi verið í ýmsar aðgerðir sem stuðli að hvatningu til ungra karlmanna til að sækja sér háskólamenntun sem og hvatningu til háskólanna til að ná til þessa markhóps með námsúrvali, námsleiðum og stuðningi.
Í vor hafi ungt fólk, sérstaklega strákar, til að mynda verið hvatt til að bíða ekki með háskólanám með átakinu Heimurinn stækkar í háskóla. Hlutfall karlkyns umsækjenda um nám í Háskóla Ísland hafi hækkað um yfir 13 prósent milli ára eftir skráningu nýnema í haust sem meðal annars megi rekja til átaksins og umræðu í kjölfar þess. Education at a Glance skýrslan undirstriki þó að Ísland eigi enn langt í land til að standast samanburð við önnur OECD lönd, sér í lagi Norðurlöndin.
Í tilkynningunni segir að staða Íslands í þessum efnum sé alvarleg. Umrædd skýrsla taki til þróunar á tímabilinu 2015-2022 og sýni að hlutfall fólks á Íslandi sem hafa lokið háskólanámi hækkar úr 38 prósent í 41 prósent á tímabilinu. Þessa hækkun megi þó alfarið rekja til stóraukins hlutfalls háskólamenntaðra kvenna (úr 46 prósent í 55 prósent ) þar sem hlutfall háskólamenntaðra karla lækki úr 30 prósent í 29 prósent. Þessi þróun er ólík öllum öðrum OECD löndum, að Póllandi undanskildu, þar sem bæði karlar og konur ljúka nú háskólanámi í auknum mæli.
Í tilkynningunni er vísað til ræðu ráðherrans á Iðnþingi fyrr árinu. Þar sagði Áslaug Arna meðal annars að ef hlutfall ungra karla á Íslandi sem lokið hafa háskólanámi væri í takt við meðaltal OECD væri þörf á innflutningi á erlendum sérfræðingum í hugverkaiðnaði hingað til lands mun minni. Sagði ráðherrann: Ef hlutfall ungra karla á Íslandi sem lokið hafa háskólanámi væri í takt við meðaltal OECD væru spár um þörf á sérfræðingum:
„Þetta er því grjóthart efnahagsmál sem ber að horfast í augu við af fullri alvöru.“
