Lengi hefur verið deilt um skaðsemi illgresiseyðisins Roundup sem inniheldur efnið glýfósat, sem Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (WHO) hefur sagt að valdi „líklega“ krabbameini.
Roundup hefur verið framleitt síðan í byrjun áttunda áratugarins af bandaríska fyrirtækinu Monsanto. Þýski lyfja- og líftæknirisinn Bayer keypti fyrirtækið í fyrra á 56 milljarða evra.
Roundup var bannað í Frakklandi í janúar 2019 og nú hefur Bayer/Monsanto verið gert að greiða hjónum í Kaliforníufylki alls tvo milljarða dollara, um 250 milljarða króna, í skaðabætur þar sem efnið hafi valdið þeim krabbameini, eftir um 30 ára notkun, en þau greindust bæði með eitilfrumuæxli.
Er þetta þriðja skiptið sem fyrirtækinu er dæmt að greiða skaðabætur vegna efnisins síðan í fyrra, en efnið er sagt hafa valdið vansköpun hjá fjölda barna í Argentínu ásamt mýmörgum öðrum ásökunum víða um heim.
Roundup hefur lengi verið til sölu á Íslandi. Árið 2015 sagðist Vegagerðin ætla að draga úr notkun þess, en efnið hefur verið notað til að eyða gróðri í vegköntum. Hefur það ekkert verið notað eftir árið 2016, samkvæmt nýjum svörum frá Vegagerðinni.
Á vef Matvælastofnunar er að finna upplýsingar um glýfósat, en ekkert af efninu greindist í þremur sýnum sem tekin voru árið 2106 en þar er efnið sagt hættulegt:
„Já, sérstaklega þeim sem vinna með glýfosat, við að blanda og úða því eða vinna á ökrum með erfðabreyttum jurtum sem eru úðaðir oft á vaxtartímanum. Það má búast við að einhverjar leifar séu enn til staðar þegar matvælin koma á diskinn okkar. En reglur eru skýrar um leyfða notkun og hversu mikið magn er leyfilegt í matvælum. Vel er fylgst með ræktun og matvælum á markaði í Evrópu. Matvælaöryggisstofnun Evrópu (EFSA) segir í áhættumati sínu 2018 að miðað við það magn sem finnst í matvælum í Evrópu stafi heilsu almennra neytenda ekki hætta af glýfosati.“
Roundup efnið er selt í Garðheimum. Að sögn Jónu Bjarkar Gísladóttur, markaðsstjóra Garðheima, er efnið sem þar er selt þó ekki eins sterkt og það sem notað hefur verið í landbúnaði, til dæmis í Bandaríkjunum. Þar hafi það verið sett nánast óblandað í tanka og dreift með flugvélum, en það sé mun sterkara efni en sé selt úr hillum hér á landi.
Jóna segir að Roundup brúsarnir innihaldi vissulega glýfósat, en fyrirtækið fari eftir þeim lögum og reglum sem gildi hér á landi auk þess að veita öllum kaupendum ráðgjöf um notkun efnisins:
„Það sem fólk veit kannski ekki alltaf er að þetta er ekki sambærilegt efni og það sem notað er í landbúnaði. Það sem við erum að selja er miklu mun vægari útgáfa og við seljum það alltaf með leiðbeiningum, það eru garðyrkjufræðingar sem afgreiða þetta,“
segir Jóna og ítrekar að efnið sé efst í hillunum og sé geymt í sérstöku rými fjarri alfaraleið í búðinni.
