Haraldur beið í mörg ár eftir pabba sínum sem fórst í sjóslysi
„Það má gráta. Það er í lagi að líða ömurlega.“
„Í mörg ár hélt ég í þá von að pabbi væri kominn heim, í hvert einasta skipti sem dyrabjallan hringdi.“ Þetta segir Haraldur Ari Karlsson sem lenti í þeirri erfiðu lífsreynslu árið 1992, aðeins fimm ára gamall, að faðir hans fórst í sjóslysi við Vestmannaeyjar.
Lífið umturnaðist í kjölfarið og það tók Harald mörg ár að sætta sig við föðurmissinn. Þá sérstaklega vegna þess að hann átti erfitt með að tjá sorgina og erfiðar tilfinningar sem ágerðust eftir því sem árin liðu.
Að sama skapi kveðst Haraldur hafa átt frábæra æsku og verið umvafinn fjölskyldu og góðum vinum, en sorgin varpaði þó engu að síður stórum skugga á tilveruna. Hann segir það gríðarlega mikilvægt að talað sé við börn sem lenda í áfalli og að þau fái viðeigandi aðstoð.
Haraldur, sem er í dag 29 ára, kvikmyndagerðarmaður og aðstoðarleikstjóri, á þrjár ungar dætur með sambýliskonu sinni, Ásu Jennýju Gunnarsdóttur. Fjölskyldan er búsett í Vestmannaeyjum en hann starfar þó að mestu á höfuðborgarsvæðinu.
Árið 2010 gerði Haraldur stuttmynd sem fjallar um slysið sem kostaði föður hans lífið en myndin var lokaverkefni í Kvikmyndaskóla Íslands. Myndin er öll tekin á þeim stöðum sem þeir gerðust árið 1992. Haraldur skrifaði sjálfur handritið og byggir það á eigin reynslu. Hann segir að stuttmyndin hafi hjálpað honum að sættast við lífið eins og það er og halda áfram.
Laugardagskvöldið 26. september, 1992, voru Haraldur, systir hans, Kolbrún Stella, og móðir þeirra, Sigríður Bjarnadóttir, í heimsókn hjá vinafólki þegar bankað var upp á og Sigríði tilkynnt að eiginmaður hennar hefði fallið fyrir borð og væri talinn af.
Sigríður fór í framhaldinu heim en skildi börnin eftir í öruggum höndum vinafólks þeirra. Tveimur klukkustundum seinna voru Haraldur og Kolbrún Stella sótt þar sem átti að færa þeim fregnirnar.
Þrátt fyrir ungan aldur segist Haraldur hafa skýrar minningar frá kvöldinu en þegar heim var komið sá hann hvar móðir hans sat grátbólgin, umkringd fjölskyldumeðlimum í stofusófanum.
„Þetta augnablik hefur alltaf setið fast í mér. Ég settist beint í kjöltuna á mömmu sem grét. Ég náði kannski ekki utan um stóru myndina en þar sem svo margir voru samankomnir og ég sá prestinn líka velti ég því fyrir mér hvor afi minn væri dáinn.“
Svo var þó ekki heldur var systkinunum tilkynnt að faðir þeirra væri látinn. Karl Jóhann, eða Kalli Bigga Jó eins og hann var alltaf kallaður, stóð aftast á hleranum á skipinu, Breka VE 61, þegar togvír sem á að fara út með trollinu kippti fótunum undan honum með þeim afleiðingum að hann féll fyrir borð.
„Á þessum tíma voru vinnureglur og öryggismál allt öðruvísi en tíðkast í dag,“ segir Haraldur en lík föður hans fannst aldrei.
„Það að hann hvarf í hafið er sérstaklega vont. Ég fékk aldrei að upplifa dauðann sem að mínu mati er mjög slæmt. Það var ekkert lík. Það var engin áþreifanleg sönnun fyrir því að hann væri dáinn. Við fengum aldrei þessa lokun.“
Þess vegna hélt Haraldur alltaf í vonina um að faðir hans myndi birtast og allt yrði eins og það var áður en hann fórst.
Hann segir að í mörg ár hafi hann búist við því faðir hans væri kominn heim í hvert skipti sem dyrabjallan hringdi eða að hann væri að hringja og láta vita af sér þegar síminn hringdi.
„Ég man ennþá eftir því að fyrstu dagana var ég eiginlega lamaður af sorg. Sem er skiljanlegt þar sem þetta gerðist svo hratt og enginn fyrirboði. Hann fór bara í vinnuna og kom aldrei aftur heim,“ segir Haraldur.
„Fyrst um sinn hélt allt samfélagið utan um okkur en pabbi var mjög vel liðinn. Mamma gerði allt sem hún gat til að halda rútínunni og passa upp á okkur. Hún er sterkasta kona sem ég þekki, enda setti hún einfaldlega í næsta gír og hélt áfram. Það sem skiptir þó gríðarlega miklu máli og hefur alltaf setið í mér er hvað ég þurfti mikið að tala um slysið en kom því ekki sjálfur í orð.“
Haraldur bendir á að það sé eiginlega ómögulegt fyrir fimm ára barn að opna umræðuna um dauðann sökum þess hve skilningurinn er takmarkaður. Hann gerði sér þó strax grein fyrir því að pabbi hans væri dáinn en allir vinirnir ættu enn sína pabba.
Sigríður móðir Haralds leyfði börnunum að tala eins mikið og þau vildu um föðurmissinn en viðurkennir að hún sjálf hafi litla hugmynd haft um hvernig ætti að takast á við svo mikla sorg. Hún segir í samtali við DV að það hefði verið frábært að fá meiri utanaðkomandi aðstoð.
„Vinur minn sagði mér fyrst frá því um daginn að þegar hann kom að spyrja eftir mér nokkrum dögum eftir slysið þá hafi ég sagt honum að pabbi minn væri dáinn og að vatn hefði komið út um nefið hans, munninn og augun. Þessi mynd sat föst í honum í mörg ár og hann þorði aldrei aftur að spyrja mig út í slysið.“
Haraldur kveðst hafa átt erfiða skólagöngu. Hann átti ekki erfitt námslega heldur upplifði sjálfan sig öðruvísi en hina krakkana í bekknum.
Að sama skapi átti Haraldur marga góða að og dásamar hversu gott það er að hafa alist upp í litlu og samstilltu bæjarfélagi þar sem allir eru meðvitaðir um nágranna sína.
„Kannski upplifði ég mig öðruvísi af því að ég fékk enga sáluhjálp eftir þetta mikla áfall. Ég var með þennan gríðarlega böggul á bakinu og vissi ekkert hvernig ég gæti losnað við hann,“ segir hann og bætir við: „Á þessum tíma var einfaldlega talað minna um svona atvik en í dag. Við settumst aldrei niður og ræddum málin í þaula. Það er sennilega hluti af því hversu þungt þetta lá á mér og mótaði mig þrátt fyrir að æska mín hafi verið mjög góð.“
Haraldur kveðst sömuleiðis hafa betur gert sér grein fyrir því eftir að hann komst á unglingsárin hversu mikils hann fór á mis við á uppvaxtarárunum.
„Ég hafði engan til að spyrja þessara týpísku „kallaspurninga“. Allt svoleiðis fór. Auðvitað átti ég mömmu og hún er það besta í heiminum en maður missti öll þessi „pabba-móment.“
Í dag er Haraldur á góðum stað í lífinu. Söknuðurinn blundar þó alltaf í honum. Minningin um góðan mann hefur þó gert að verkum að Haraldur á fyrirmynd í lífinu og hann reynir að haga lífi sínu þannig að faðir hans væri stoltur af honum.
„Á minningartónleikum um sjóslys, fyrir nokkrum árum, þar sem pabba var minnst sagði kynnirinn, í stað þess að halda fimm mínútna ræðu um mannkosti hans, að Kalli hefði verið minnst þunglyndasti maður sem hann hefði kynnst.
Þessi orð segja allt sem segja þarf um pabba minn.“
Líkt og áður segir á Haraldur þrjár dætur, fimm ára, þriggja ára og eins árs. „Þetta er algjör styrjöld. Þær eru allar dásamlegar og ég vil gera allt sem ég get svo þær eigi góðar minningar um mig ef ég skyldi falla frá. Maður veit aldrei.“
Haraldur vill að lokum koma því á framfæri hversu auðvelt það er fyrir börn sem lenda í áfalli, hvort sem það tengist andláti innan fjölskyldunnar, heimilisofbeldi eða einhverju allt öðru, að þeim finnst þau alein í heiminum – það þurfi að laga. Þrátt fyrir að barninu gangi ágætlega í daglegu lífi sé full ástæða til athuga hvort barnið fái nógu mikinn stuðning til að takast á við tilfinningar sínar.
„Það er líka nauðsynlegt að barnið viti að það sé allt í lagi þó að lífið sé ekki alltaf dans á rósum. Það má gráta. Það er í lagi að líða ömurlega. Þess vegna er mikilvægt að tala um erfiðleikana og staldra við.“
