Mesta efnahagsbót aldarinnar fyrir íslenska þjóð er upptaka evru. Nýr og sterkur gjaldmiðill felur í sér stærstu framlög sem nokkru sinni hafa þekkst til kjarasamninga á vinnumarkaði. Hér er enda um að ræða kaupmáttartækifæri sem á ekki sinn líka í Íslandssögunni.
Hagræðingin stafar af langtum lægri vöxtum en landsmenn eru vanir. Áratugum saman hefur vaxtastig á Íslandi verið 4 til 5,5 prósentustigum hærra en í evrulöndum, sem þýðir að heimili, fyrirtæki og opinberir aðilar greiða árlega hundruð milljarða meira í vexti en þau myndu gera innan evrusvæðisins. Þessi vaxtamunur hefur verið stöðugur óháð verðbólgu og þýðir beinlínis hærri greiðslubyrði fyrir alla skuldara – og lægri ráðstöfunartekjur fyrir almenning.
Og krónutjónið liggur fyrir af hálfu Seðlabanka. Það myndu sparast um 500 milljarðar árlega, og hér er vert að endurtaka, árlega, ef skuldir heimila, fyrirtækja, bæjarfélaga og ríkis yrðu gerðar upp í evru.
Krónuvextirnir eru nefnilega að staðaldri þrefalt hærri en velflestir Evrópubúar búa við.
Og hvað er hægt að gera fyrir 500 milljarða á ári? Jú, það er hægt að kaupa allar íbúðir á Akureyri, sem eru um 8300, og það árlega. Það er hægt að malbika þjóðveginn á milli Reykjavíkur og Akureyrar, árlega. Það er líka hægt að velja öllu ódýrara slitlag – og leggja olíumöl um það bil tvisvar sinnum, hringinn í kringum landið, og já, árlega. Eða grafa ríflega tíu Fjarðaheiðargöng á ári.
Og svo mætti hæglega reka sex Landspítala fyrir þessa upphæð á hverju einasta ári.
„Og hvað er hægt að gera fyrir 500 milljarða á ári? Jú, það er hægt að kaupa allar íbúðir á Akureyri, sem eru um 8300, og það árlega.“
Ef íslensk heimili, sem eru með 300 þúsund króna vaxtagreiðslur á mánuði, greiddu bankalán sín í evrum, næmi kjarabótin hartnær hálfri þriðju milljón króna á ári hverju. Það sem þau fá í staðinn, með óbreyttu ástandi, er tjón á tjón ofan. Það hefur nefnilega verið grafið undan efnahagslegu sjálfstæði þeirra svo háum mannsaldri skiptir. Fullveldi heimilanna í krónutjóninu er ekkert.
Krónan er svo veik að hvergi er hún pappírsins virði í útlöndum. Öll sú íslenska mynt og seðlar, sem safnast fyrir í söfnunarkössum á erlendri grundu, svo sem á Bretlandseyjum, er send til baka í sekkjum, svo raunalegt sem það nú er. Return to sender, heitir það á enska vísu.
Krónan heldur líka uppi háu verðlagi á Íslandi. Landsmenn greiða að jafnaði 44 prósentum hærra verð fyrir mat og drykk í heimahögum sínum en að meðaltali þekkist á öðrum byggðum bólum álfunnar. Það tekur í budduna. Og hefur keðjuverkandi áhrif á alla framfærslu.
Með evru myndi verðbólga líka lækka verulega. Krónan er langtum sveiflukenndari gjaldmiðill, og leiðir til óstöðugs verðlags, sem bitnar á launafólki, neytendum og fyrirtækjum. Evran, með aga Seðlabanka Evrópu og trausti stóru evrulandanna, dregur úr þenslu og gerir verðlag fyrirsjáanlegra, sem skilar sér í meiri stöðugleika í kaupmætti.
Gengisáhætta, sem hefur lengi verið einn helsti höfuðverkur fyrirtækja og fjárfesta á Íslandi, myndi hverfa með upptöku evru. Íslensk fyrirtæki sem versla við Evrópu, stærsta markað Íslendinga, þyrftu ekki lengur að verjast gengissveiflum, kaupa dýr tryggingartæki eða verðtryggja samninga. Þetta eykur hagkvæmni, dregur úr rekstraráhættu og eykur samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja, sérstaklega þeirra sem eru í útflutningi, ferðaþjónustu og nýsköpun.
Evran myndi loks leiða til meiri erlendra fjárfestinga. Ísland er í dag jafnan útilokað eða sniðgengið af erlendum fjárfestum vegna óvissu tengdri krónunni. Útlendingar þora ekki í hana. Taka ekki sénsinn.
Að öllu virtu er krónutjónið óbærilegt. Það fer ekki einasta á svig við heilbrigða skynsemi, heldur ræðst það að grunnviðum samfélagsins og rænir það um hábjartan dag, allan ársins hring.
