„Loft­mynd­ir af öllu Íslandi eru þegar til og það ættu að vera aug­ljós­ir hags­mun­ir rík­is­ins að þurfa ekki að vinna verk­efnið aft­ur,“ segir Karl Arnar Karlsson, framkvæmdastjóri Loftmynda ehf. í aðsendri grein í Morgunblaðinu í dag.

Karl Arnar gerir það nýlegt viðtal við Guðlaug Þór Þórðarson, umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, í Morgunblaðinu að umtalsefni en þar var rætt við hann um nýafstaðið útboð á loftmyndatöku af Íslandi.

„Ráðherra mær­ir þar niður­stöður útboðsins en dreg­ur upp mynd sem stenst enga skoðun. Að bera kostnaðartöl­ur eins og ráðherra ger­ir vegna nú­ver­andi samn­ings við Loft­mynd­ir ehf. sam­an við niður­stöður útboðsins er al­gjör­lega út í hött því um gjör­ólíka hluti er að ræða. Ann­ars veg­ar er um að ræða kaup á þjón­ustu þar sem allt er innifalið en hins veg­ar illa skil­greinda óvissuferð á kostnað skatt­greiðenda sem eng­inn veit hvað kem­ur til með að kosta þegar upp er staðið. Eng­ar fjár­heim­ild­ir frá Alþingi eru til verks­ins og með öllu óljóst hvernig á að fjár­magna það.“

Mikil áhætta

Karl Arnar segir það misskilning að útboðið snú­ist um að taka nýj­ar loft­mynd­ir af öllu Íslandi.

„Þau er­lendu fyr­ir­tæki sem samið var við munu hafa hér viðveru í allt að þrjá mánuði á ári næstu þrjú árin og á þeim tíma verður reynt að mynda eins mikið og hægt er. Kannski verður ráðherra hepp­inn og ís­lensk sum­ur næstu árin verða ein­stak­lega veður­sæl en áhætt­an er mik­il og eft­ir­tekj­an gæti orðið rýr. Til sam­an­b­urðar tók það Loft­mynd­ir ehf. níu ár að klára að mynda allt Ísland.“

Karl vísar svo í skýrslu frá Landmælingum Íslands árið 2019 þar sem áætlað var að stofnkostnaður við að taka loftmyndir af öllu Íslandi væri á núvirði 700-750 millj­ón­ir og eft­ir það 160 millj­ón­ir á ári í viðhaldskostnað.

„Nú­ver­andi samn­ing­ur við Loft­mynd­ir ehf. kost­ar ríkið ár­lega minna en bara áætlaður viðhaldskostnaður af hinum nýja rík­is­grunni. Núna seg­ist ráðherra hafa fundið leið til að vinna verkið fyr­ir aðeins brot af þess­um kostnaði. Það ger­ir hann með því að bjóða aðeins út hluta verks­ins til að koma mál­inu af stað. Með sam­an­b­urði á nú­ver­andi fyr­ir­komu­lagi við það sem boðið var út má öll­um vera ljóst að „díll­inn“ er súr og á end­an­um mun kostnaður rík­is­sjóðs verða um­tals­vert hærri en niður­stöður útboðsins gefa til kynna.“

Með grein Karls fylgir tafla þar sem sést, svart á hvítu, hver munurinn er á þjónustunni sem ríkið fær í dag og því sem til stendur að innleiða. Hann segir að fleira sé athugavert í málflutningi ráðherra.

„Hann legg­ur að jöfnu upp­hæðir með og án virðis­auka­skatts og tek­ur ekki með í reikn­ing­inn að er­lenda fyr­ir­tækið hef­ur enga starf­semi á Íslandi en inn­lend fyr­ir­tæki og starfs­fólk þess greiða hér skatta og gjöld. Ef tekið er til­lit til þess­ara atriða er nú­ver­andi þjón­ustu­samn­ing­ur mun hag­stæðari fyr­ir rík­is­sjóð en niður­stöður útboðsins.“

Varðar einnig öryggi Íslands

Karl segir að málið varði einnig ör­yggi Íslands og inn­lent viðbragð. Auk loft­mynd­anna sjálfra hafi Loft­mynd­ir ehf. unnið úr þeim mjög ná­kvæm hæðargögn fyr­ir allt Ísland sem notuð eru í mann­virkja­hönn­un og neyðar­stjórn­un. Sam­bæri­leg gögn séu ekki til ann­ars staðar. Ráðherra viti að slík gögn þurfi að vera til og gef­ur í skyn að það verði unnið síðar. Enginn viti hvað það kemur til með að kosta.

„Frá ár­inu 1996 hafa Loft­mynd­ir ehf. tekið loft­mynd­ir af öllu Íslandi sem all­ir geta skoðað á www.map.is. Tekn­ar eru mynd­ir með 20 cm upp­lausn af land­inu öllu og af yfir 90 þétt­býl­is­svæðum með 10 cm upp­lausn. Þess­um mynd­um er viðhaldið með reglu­bundn­um hætti og all­ar stofn­an­ir rík­is­ins, sveit­ar­fé­lög, orku­fyr­ir­tæki o.fl. hafa að þeim aðgang til allra sinna verk­efna. Í ný­legu útboði rík­is­ins stend­ur aðeins til að taka loft­mynd­ir með 10 cm upp­lausn af höfuðborg­ar­svæðinu, Akra­nesi og Kefla­vík en öðrum þétt­býl­is­stöðum sleppt. Fyr­ir­séð er að öðrum stöðum verður bætt inn síðar með ófyr­ir­séðum kostnaði.“

Karl er augljóslega ekki sáttur við þetta.

„Það er snúið fyr­ir einka­fyr­ir­tæki að standa í sam­keppni við djúpa vasa rík­is­ins. Stjórn­mála­flokk­ur ráðherra hef­ur hingað til gefið sig út fyr­ir að standa með einkafram­tak­inu en ekki berj­ast gegn því eins og í þessu máli. Íslend­ing­ar hafa fram að þessu verið í þeirri öf­undsverðu stöðu að hið op­in­bera hef­ur ekki þurft að fjár­festa í að safna loft­mynd­um en hef­ur tryggt sér af­not af þeim með lág­marks­kostnaði. Þessu vill sjálf­stæðismaður­inn Guðlaug­ur Þór nú breyta og rík­i­s­væða starf­sem­ina og skjóta þannig sterk­ari stoðum und­ir vöxt rík­is­bákns­ins.“

Karl segir að lokum að loftmyndir af öllu Íslandi séu þegar til og það ættu að vera augljósir hagsmunir ríkisins að þurfa ekki að vinna verkefnið aftur.

„Þrjá­tíu ára saga loft­mynda­töku sem í dag er öll­um opin á www.map.is er í óvissu og það er ábyrgðar­hluti að líta fram hjá mik­il­vægi þeirr­ar sögu. Fjár­hags­leg rök eins og eng­inn stofn­kostnaður, eng­in óvissa og allt landið til­búið ættu að duga til að ræða mögu­leika á sam­starfi en ráðherra stend­ur fast­ur fyr­ir í brúnni með kík­inn fyr­ir blinda aug­anu og svar­ar ekki er­ind­um um sam­tal.“