Máli íbúa og fyrirtækja á þynningarsvæði stóriðjuveranna á Grundartanga hefur verið vísað frá Landsrétti. Töldu stefnendur sig eiga skaðabótarétt á ríkið og sveitarfélagið Hvalfjarðarsveit vegna útgefinna starfsleyfa til járnblendiverksmiðjunnar Elkem og álversins Norðuráls.
Stefnendur í málinu voru tvö fyrirtæki, iðnaðarfyrirtækið Skagastál og ferðaþjónustufyrirtækið At Iceland, sem og íbúarnir Gunnar Þór Gunnarsson og Inga Guðrún Gísladóttir. Þetta eru eigendur fimm jarða sem liggja á þynningarsvæði stóriðjunnar fyrir brennisteinsdíoxíð og flúor. Þrjár jarðir að Fellsenda og tvær að Galtalæk í Hvalfirði.
Stóriðjan hefur staðið á þessum stað síðan árið 1979 en jarðirnar voru keyptar á árunum 2003 til 2021. Ekki var deilt um að eigendur jarðanna hefðu ekki vitað um ástand þeirra og að þær stæðu á þynningarsvæði þegar þeir keyptu jarðirnar. Heldur að ríki og sveitarfélag hefðu veitt starfsleyfi og skilgreint jarðirnar innan þynningarsvæðis, fyrst árið 1998 og síðast árið 2021.
Skilgreint þynningarsvæði er það svæði sem tekur við mengun frá ákveðinni starfsemi. Þar má mengun vera yfir umhverfis- eða gæðamörkum og á slíkum svæðum eru vissar hömlur. Til að mynda má ekki byggja íbúðarhúsnæði á þynningarsvæði og hömlur eru einnig á atvinnustarfsemi.
Málinu var vísað frá í Héraðsdómi Reykjavíkur þann 2. nóvember síðastliðinn og var sá úrskurður staðfestur í Landsrétti 20. desember.
Stefnendurnir höfðu krafist þess að viðurkennd yrði skaðabótaskylda hins opinbera þar sem réttur þeirra til að nýta fasteignir sínar hafi verið skertur allt frá því að þau keyptu jarðirnar. Hafi þeir ekki geta nýtt fasteignirnar til íbúðabyggðar og ferðaþjónustu.
Þá séu verðmæti þeirra verulega skert vegna þeirra kvaða sem á þeim hvíli. Þessar kvaðir séu á eignunum án þess að stóriðjan hafi greitt neitt fyrir not sín af þeim.
Hið opinbera byggði frávísunarkröfu sína á því að málsgrundvöllurinn væri ruglingslegur og óskýr. Erfitt væri að taka til varna í málinu.
„Ekki verður á það fallist að sóknaraðilar hafi leitt líkur að tjóni með vísan til þess eins að möguleikar þeirra á að nýta jarðir sínar séu takmarkaðir þar sem þær séu á þynningarsvæði vegna nálægðar við stóriðju á Grundartanga,“ segir í niðurstöðu Landsréttar.
Kröfurnar séu ekki byggðar á því að hið opinbera hafi gert neinar breytingar á þynningarsvæðinu eftir að jarðirnar voru keyptar.
„Hafa sóknaraðilar þannig ekki gert viðhlítandi grein fyrir því á hvaða grunni þau hafa uppi kröfur til viðurkenningar á skaðabótaskyldu fyrir ætlað fjártjón, sem virðist hafa fallið til áður en þau keyptu jarðirnar,“ segir í niðurstöðunni.
Auk þess sem málinu var vísað frá var stefnendum gert að greiða ríkinu og Hvalfjarðarsveit 300 þúsund krónur hvoru í málskostnað.
