„Fyrsta skiptið sem þú sérð barn sitja í hnipri yfir saumavél í sjóðheitu, loftlausu verksmiðjuherbergi mun ásækja þig að eilífu,“ segir fréttarmaður BBC sem fór til Istanbúl að kynna sér vinnuaðstæður sýrlenskra flóttabarna sem látin eru vinna þrælkunarvinnu í fataverksmiðjum í þágu vinsælla tískurisa. Segir hann ekkert hafa getað búið sig undir þann hrylling sem blasti við en þetta kemur fram í heimildamyndinni Undercover: The Refugees Who Make Our Clothes sem sýnd var á BBC síðastliðið mánudagskvöld.
Umræddur fréttamaður, Darragh MacIntyre segir að á einum stað hafi verið búið að troðfylla kjallaraherbergi af ungum börnum, og mörg þeirra varla meira en sjö eða átta ára. Hann rifjar upp augnblik þegar hann náði í örstutta stund augnsambandi við ungan dreng sem hafði litið upp frá saumavélinni. Sá brosti til hans lítillega áður en hann vatt sér strax aftur að vinnunni. „Eins og að vera kýldur í magann,“ ritar blaðamaðurinn.
Gert er ráð fyrir að rúmlega þrjár milljónir Sýrlendinga hafi sótt um hæli í Tyrklandi undanfarin misseri en fæstir þeirra hafa þó atvinnuleyfi, og vinna því svarta vinnu þar sem réttindi þeirra eru hlunnfarin og launin smánarleg. Þeir eru því tilvalið vinnuafl fyrir tískuiðnaðinn eða eins og blaðamaður orðar það: eins manns dauði er annars brauð.
Við vinnslu myndarinnar vingaðist MacIntyre við 15 ára gamlan pilt, Omar og fékk hann til að hitta sig eitt kvöldið og sýna sér merkin af fötunum sem hann hafði verið að sauma fyrr um daginn.
„Ég þekkti þessi merki undir eins, við erum að tala um eitt af þekktustu fatamerkjum Bretlands,“ segir hann.
Fleira kom upp úr krafsinu eftir að MacIntyre vingaðist við Omar og vini hans; til að mynda það að þeir eru látnir vinna fyrir tímakaup sem jafngildir 140 íslenskum krónum og látnir fela sig í hvert sinn sem eftirlitsmenn á vegum sumra fatarisanna koma í heimsókn til að kanna aðstæður í verksmiðjunum.
Jafnframt kemur fram að í sumum tilfellum taki þarlendir undirverktakar við pöntunum beint frá birgjum merkjanna- en án vitneskju tískufyrirtækjanna.
„Sannanir okkar leiða í ljós að stór og þekkt tískumerki eru að græða á flóttamönnum og börnunum þeirra. Fyrirtækin sem um ræðir halda því fram að þau séu á móti barnaþrælkun og hvers kyns misnotkun á sýrlenskum flóttamönnum. Hins vegar leiðir rannsókn okkar í ljós að stundum vita fyrirtækin ekki hvernig eða hvar fötin eru búin til.
Nær fullvíst er að misnotkun vinnuafls af þessu tagi mun halda áfram þar til fyrirtækin vita nákvæmlega hverjir það eru sem búa til fötin þeirra,“ segir jafnframt í grein BBC.
