Á mánudaginn stóð Notre Dame, Maríukirkjan í París, í ljósum logum. Mikill mannfjöldi fylgdist með á götum úti og fólk grét. Allur heimurinn fylgdist með í beinni sjónvarpsútsendingu. Fólk vonaði það besta en óttaðist það versta.
Ég hef aldrei heimsótt kirkjuna, aldrei heimsótt Frakkland. Heldur er ég ekki kristinnar trúar. En samt varð mér illt við að sjá kirkjuna brenna. Þetta var átakanleg sjón þó að það væru engar fregnir af dauðsföllum og engar fréttir um ásetning eða illan hug. Þegar mannlaus turnspíran féll komu óneitanlega hugrenningatengsl við það þegar tvíburaturnarnir á Manhattan, hrundu árið 2001. Þá dóu þúsundir.
Hvert er fórnarlambið? Steypa og timbur? Nei, við erum öll fórnarlambið. Notre Dame hefur fylgt okkur í nærri þúsund ár. Kirkjan er partur af franskri, evrópskri og heimsmenningu. Forfeðurnir skildu hana eftir fyrir okkur til að njóta um alla tíð.
Önnur hugrenningatengsl sem vakna eru skemmdarverk ISIS-liða á menningarverðmætum í borginni Mosul. Knúðir áfram af hatri og heimsku ruddust þeir inn í safn borgarinnar og brutu mörg þúsund ára gamlar styttur. Sumar frá tímum Assyríumanna, sumar frá Mesópótamíu. Þetta voru styttur sem fæstir þekktu eða höfðu nokkurn tímann séð. Engu að síður fékk það á fólk að sjá eyðilegginguna í sjónvarpi. Ekki síður en að sjá morð, pyndingar og önnur hermdarverk ISIS-liða.
Þegar þessi pistill er skrifaður liggur ekki fyrir hver eldsupptökin í Notre Dame voru en grunur leikur á því að það tengist umfangsmiklum viðgerðum á kirkjunni. Frakkar trössuðu það lengi að viðhalda Notre Dame. „Þetta hlaut að gerast,“ sagði Jean-Michel Leniaud, hjá þjóðminjastofnun Frakklands. Byggingum sem þessum þarf að halda stöðugt við.
Hér á Íslandi eigum við engar steinbyggingar frá miðöldum og engar styttur frá fornöld. Hér var fátækt, fámenni og byggðin dreifð árhundruðum saman. Miðað við flest önnur lönd eigum við lítið af sögulegum menningarverðmætum.
Eldurinn í Notre Dame kennir okkur öllum, líka Íslendingum, að fara vel með gamlar byggingar, styttur og sögulega muni. Viðhald er dýrt, sérstaklega á eldri húsum. Pólitískt séð er það heldur ekki vinsælt að setja of mikla fjármuni í þennan málaflokk. Fólk vill að grunnþjónustan gangi fyrir, spítalarnir, skólarnir, löggæslan og svo framvegis. Annað má mæta afgangi.
En við verðum samt að hugsa um þessa hluti, bæði fyrir okkur sjálf og komandi kynslóðir. Hvernig myndi okkur líða ef Árnastofnun myndi brenna með öllum handritunum? Eða dómkirkjan á Hólum? Gamli Árbær? Kútter Sigurfari? Við eigum ekki margt, en við skulum passa vel upp á það og taka því ekki sem gefnu.
