Hálsbólga er sýking í hálskirtlum og umhverfis þá. Bæði veirur og bakteríur geta valdið hálsbólgu. Hálsbólga getur komið fram ein og sér en fylgir oft öðrum sýkingum til dæmis flensu og einkirningasótt. Hálsbólga leggst á alla aldurshópa en helstu einkenni hennar eru særindi í hálsi og eymsli við að kyngja. Ef sýkingin er af völdum bakteríu þarf stundum að gefa sýklalyf við henni.
Hver er orsökin?
Eins og áður sagði geta bæði bakteríur og veirur valdið hálsbólgu. Veirur sem valda kvefi og veiran sem veldur einkirningasótt geta einnig valdið hálsbólgu.
Veirur og bakteríur berast á milli manna með andrúmsloftinu eða með snertingu. Á myndinni sést hvernig úðasmit verður þegar maður hnerrar.
Algengasta bakterían sem veldur hálsbólgu er keðjukokkur (streptókokkar). Bakterían berst milli ýmist með andrúmslofti (svokallað úðasmit) eða snertingu (líkt og veirusmit). Frá smiti geta liðið 2-4 dagar áður en einkennin koma fram.
Hver eru einkennin?
Hálssærindi og eymsli þegar kyngt er.
Verkur getur leitt út í eyru.
Roði í hálsi, bólgnir hálskirtlar, jafnvel með skán.
Hiti.
Eitlastækkanir á hálsi.
Ef hálsbólgan er af völdum veiru er hún yfirleitt vægari og henni fylgir oft kvef.
Í hálsbólgu af völdum coxsackie-veiru geta myndast litlar blöðrur á hálskirtlunum og á efri gómi. Blöðrurnar springa eftir nokkra daga og þá myndast sár sem geta valdið miklum verkjum.
Hálsbólga af völdum keðjukokka (streptókokka) veldur yfirleitt bólgu í hálskirtlunum ásamt skánmyndun, særindum í hálsi, hita og andremmu.
Hvað er til ráða?
Leita skal læknis ef einkennin eru viðvarandi, þeim fylgir hár hiti eða ef útbrot koma fram. Greining læknisins byggist svo á einkennum. Stundum er tekið hálsstrok í skyndipróf fyrir ákveðna streptókokkategund sem er meðhöndluð með sýklalyfi.
Yfirleitt stafar engin hætta af hálsbólgu og hún hverfur að öllu jöfnu innan viku. Hinsvegar getur hálsbólga haft aðra sjúkdóma í för með sér, til dæmis:
hálsbólga af völdum keðjukokka (streptókokka) getur valdið útbrotum (skarlatssótt).
kýli geta myndast á hálskirtlum, yfirleitt öðru megin.
eyrnabólgu
kinnholubólgu
einstaka sinnum kemur gigtsótt (e. rheumatic fever) eða nýrnasjúkdómur (e. glomerulonephritis) sem er sérstök tegund bólgusjúkdóms í nýrunum.
Hver er meðferðin og hvaða lyf eru í boði?
Oftast er bara beðið átekta og séð til hvort einkennin hverfi ekki fljótlega. Hálsbólga af völdum bakteríu er hins vegar stundum meðhöndluð með sýklalyfjum. Það er engin lyfjameðferð við hálsbólgu af völdum veira. Óþægindin við hálsbólgu má hins vegar oft lina með volgum drykkjum og með því að halda sig að mestu við fljótandi fæði. Gott er að drekka nóg af vatni.
