Mörgum þykir fátt meira taugatrekkjandi en að sækja atvinnuviðtal, enda gjarnan mikið í húfi og mikilvægt að koma vel fyrir. Þar eru gjarnan lagðar spurningar fyrir umsækjendur sem sumar hverjar geta hljómað furðulega, en slíkar spurningar eru gjarnan sérstaklega til þess fallnar að kanna hvort umsækjandi búi yfir tilteknum eiginleikum. Hver man ekki eftir að hafa verið beðinn um að gefa dæmi um hvenær hann hugsaði seinast út fyrir kassann en sumir hafa fengið óhefðbundnar spurningar á borð við: Hvað keyptirðu seinast til að gefa einhverjum?; Hvaða þrjá hluti myndir þú taka með þér á eyðieyju?; Geturðu komið með fimm dæmi um hvernig má nota heftara í annað en að hefta?.
Þessar spurningar þjóna alltaf tilgangi. Annað hvort er þeim ætlað að brjóta ísinn og hjálpa umsækjanda að slaka á, eða þarna er verið að kanna hvort umsækjandi búi yfir skapandi hugarfari, sé lausnamiðaður eða hreinlega hvernig honum gengur að tala sig út úr klípu – svo dæmi séu tekin. Til viðbótar mætti nefna klassískar spurningar á borð við : Hverjir eru þínir helstu veikleikar?; Hvers vegna viltu vinna hérna?; Hvar sérðu fyrir þér að vera í lífinu eftir fimm ár?; Segðu mér aðeins frá sjálfum þér?; Hvers vegna ættum við að velja þig umfram aðra umsækjendur? Þetta eru mjög algengar spurningar og byggja á tiltekinni hugmyndafræði og svörin skipta máli. Þarna er verið að kanna gildismat, getuna til að vinna undir álagi og sjá hvernig umsækjandi bregst við óþægilegum og óviðbúnum spurningum. Svörin ein og sér skipta ekki öllu heldur eru það viðbrögð umsækjandans sem horft er til, hversu lengi hann er að svara og hvernig það gengur. Það er þó ekki svo að hægt sé að svara hverju sem er, enda geta svörin gefið tiltekna mynd af umsækjandanum sem mat verður lagt á.
Atvinnurekendur reyna gjarnan að koma umsækjendum í gildru með þessum spurningum, sem og með ýmsum öðrum leiðum. Stundum eru rýminu sem viðtalið fer fram í stillt þannig upp að umsækjandi hefur nokkra valmöguleika um hvar hann fær sér sæti – þetta er með vilja gert til að sjá hvaða sæti hann velur, og svona mætti lengi áfram telja.
Framkvæmdastjóri Xero og stjórnandi hjá SiteMinder hefur nú greint frá því hvaða gildru hann leggur fyrir sína umsækjendur. Trent Innes segist hafa tekið fjölda umsækjenda í viðtal og látið þá alla gangast undir svokallað kaffi-próf. Hann greindi frá þessu í hlaðvarpinu The Venture þar sem hann útskýrði í hverju þetta próf felst og hvers vegna það skiptir máli – en hann segist engan ráða sem fellur á prófinu.
„Ég mun alltaf bjóða þér að rölta með mér að einu eldhúsinu okkar og einhvern veginn muntu alltaf enda með að ganga burt með drykk í hönd. Síðan þegar við höldum til baka með drykkinn, þá fer viðtalið fram, og eitt af því sem ég fylgist alltaf með þegar viðtalið er búið er – mun þessi manneskja sem ég var að taka viðtal við fara með tóma bollann aftur inn í eldhús? Það er hægt að þróa með sér hæfileika, það er hægt að afla sér þekkingar og reynslu en að lokum snýst þetta allt við viðhorf, og viðhorf sem við tölum mikið um er hugmyndin – Vaskaðu kaffibollann þinn upp.“
Samkvæmt Trent snýst þetta um vinnustaðamenningu og þetta próf geri gæfumuninn þar sem eldhúsið á vinnustaðnum sé alltaf hreint.
„Ef þú kæmir á skrifstofu Xero einn daginn, þá myndir þú sjá að eldhúsið er nánast alltaf hreint og fínt og það er sökum þessarar hugmyndar um að vaska upp eftir sig. Ég er í raun að tryggja það að umsækjandi geti raunverulega fallið inn í menninguna hér inni og tekist á við allt sem þeim er ætlað að gera.“
Þetta kaffi-próf vakti umræðu á samfélagsmiðlum þar sem fleiri atvinnurekendur greindu frá því hvað umsækjandi hafi gert til að klúðra sínu viðtali. Eftirfarandi er eitt dæmi um slíkt:
„Í dag klúðraði umsækjandi viðtalinu á fyrstu fimm mínútunum eftir að hann gekk inn í bygginguna. Hann var snubbóttur við móttökuritarann. Hún tók á móti honum og heilsaði en hann horfði ekki einu sinn í augun á henni. Hún reyndi að spjalla við hann, en aftur leit hann ekki við henni og hafði engan áhuga á að ræða við hana. Það er þessi umsækjandi áttaði sig ekki á var að þessi móttökuritari var í raun starfsmannastjórinn. Hún vísaði honum inn í fundarherbergið og útskýrði fyrir honum hvernig hver einasti aðili í teymi okkar er verðmætur og á skilið virðingu. Sökum þessara samskipta hans við „móttökuritarann“ fannst starfsmannastjóranum hann ekki koma til greina. Takk fyrir að gefa okkur af tíma þínum en viðtalinu er lokið. Verið kurteis við ALLA á staðnum.“
