Valerio Gargiulo rithöfundur, kennari og þýðandi er fæddur og uppalinn á Ítalíu. Hann kom fyrst til Íslands 2001 og varð svo hrifinn að hann flutti á endanum hingað til lands árið 2012 og varð íslenskur ríkisborgari 2021. Valerio, sem náð hefur afbragðsgóðum tökum á íslensku, bendir á í áhugaverðri grein í vefritinu Krossgötur að útlendingar sem flytji til Íslands séu í raun í afar erfiðri stöðu. Þeir séu í senn gagnrýndir fyrir að aðlagast ekki nógu vel og fyrir að aðlagast of vel íslensku samfélagi. Valerio minnir á í því samhengi að rasisimi hafi fleiri hliðar á sér en eingöngu orð og gjörðir sem lýsa beinu hatri.
Valerio skrifar:
„Rasismi birtist ekki alltaf í hatursfullum orðum eða ögrandi gjörðum. Hann er ekki aðeins bundinn við þá sem opinberlega segjast vera „á móti útlendingum“. Oft er hann hljóður. Kurteis. Hulinn. Hann kraumar undir yfirborðinu í hversdagslegum aðstæðum og viðteknum viðhorfum – oft án þess að við tökum eftir því sjálf.“
Valerio segir þetta birtast meðal annars í undrun yfir því þegar útlendingur tali íslensku vel:
„Í stað þess að gleðjast yfir því að einstaklingur hafi tileinkað sér tungumálið, bregst fólk stundum við með forundran – eins og það sé óvenjulegt eða jafnvel óeðlilegt að aðkomumaður tali íslensku reiprennandi. Sú viðbragðsflétta, þótt sakleysisleg virðist, afhjúpar undirliggjandi væntingar: að einhver sem „kemur að“ sé að einhverju leyti minna fær.“
Valerio minnir einnig á að rasismi felist einnig í alhæfingum og þegar að fólk sé dæmt út frá uppruna sínum, þjóðerni, húðlit eða menningarlegum bakgrunni, en ekki sem einstaklingar viðhaldi það mismunun:
„Stundum er þetta falið á bak við setningar sem byrja á: „Ég er ekki fordómafull/ur, en…“ Eins og það að afsaka sig geri fordóma ásættanlega.“
Fordómar birtist til að mynda í því þegar ferilskrá fólks með erlent nafn sé sett neðst í bunkann þegar verið er að auglýsa starf eða fólk í þessum hópi sé skilið eftir útundan.
Valerio segir að til að standa gegn rasisma þurfi að gera meira en segjast ekki vera rasisti:
„Það þýðir að horfast í augu við eigin hugsanir og venjur. Að viðurkenna að við búum öll í samfélagi sem hefur lengi hlotið áhrif frá sögulegu misrétti og aðskilnaði. Rasismi er ekki aðeins persónulegt viðhorf – hann er líka kerfislægur.“
Valerio segir mikilvægt fyrir innfædda Íslendinga að vera meðvitaðir um eigin forréttindi. Það þurfi ekki að vera slæm manneskja til að endurskapa fordóma heldur einfaldlega að vera ómeðvitaður.
Hann lýsir því næst stöðu sem fólk af erlendum uppruna er í á Íslandi, stöðu sem virðist vera nánast ómöguleg:
„Eitt það kaldhæðnislegasta sem útlendingar upplifa er að vera gagnrýndir fyrir að aðlagast ekki – og um leið upplifa aukna útilokun þegar þeir reyna að aðlagast. Þeir sem taka þátt, læra málið, afla sér menntunar, sýna áhuga – mæta gjarnan tortryggni eða að það sé „of mikið“. Eins og tilvist þeirra í samfélaginu – ef hún breytir einhverju – sé óþægileg.“
Valerio minnir á að lokum á að ekkert samfélag sé óbreytanlegt. Hann hvetur fólk til að dæma ekki aðrar manneskjur. Það verði að tala um rasisma:
„Og við verðum að hlusta – ekki aðeins með eyrunum, heldur með hjartanu.“
Grein Valerio Gargiulo í heild sinni er hægt að nálgast hér.
