„Þetta eru rosalegar tölur,“ segir Ólafur Stephensen, framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda, um upplýsingarnar um álagningu á áfengi og tóbak sem DV fjallar í blaðinu í dag. Félag atvinnurekenda (FA) vakti nýlega athygli á verðlagningu áfengis hér á landi þegar hækkanirnar sem nú eru komnar til framkvæmda voru boðaðar.

„Þetta eru tölur sem við könnumst við,“ segir Ólafur og bendir á að hlutfall ríkisins geti verið enn hærra en þarna kemur fram. Þá verði að taka með í reikninginn að það sem kallast smásöluálagning ÁTVR endi líka í ríkissjóði.
„Innkaupsverð á vodkaflöskunni er innan við 10 prósent og allt hitt fer til ríkisins.“

Heimsmet í álagningu löngu slegin

Ólafur bendir réttilega á að hækkun á áfengis- og tóbaksgjöldum hafi í gegnum tíðina verið réttlætt með tvennum hætti. Annars vegar sem tekjuöflun fyrir ríkissjóð og hins vegar sem neyslustýring.

„Sem tekjuöflun, þá spyrjum við: Eru engin takmörk fyrir því hvað er hægt að skattleggja einhverjar tilteknar vörur til að afla tekna fyrir ríkissjóð? Evrópu- og heimsmet í áfengisgjöldum eru löngu slegin og mönnum finnst samt í lagi að halda bara áfram. Við höfum kallað eftir einhverri pólitískri stefnumörkun um það hvar eigi að láta staðar numið, því þetta eru bara endalausar hækkanir,“ segir Ólafur.

„Hin réttlætingin á þessu er að þetta sé neyslustýring. Við fáum ekki séð að hún sé að virka. Það er að segja, að þrátt fyrir hækkandi gjöld þá eykst salan í Vínbúðunum. Ef menn vilja fást við neikvæðar afleiðingar áfengis- og tóbaksneyslu þá er miklu nær að gera það með forvarnarstarfi sem hefur sýnt sig að skili miklu betri árangri en tilraun til að stýra neyslu með sköttum.“

Ólafur kveðst ekki hafa alþjóðlegan samanburð varðandi skattlagningu á tóbaki og hvernig henni sé háttað í nágrannaríkjum okkar, en hvað áfengið varðar séum við komin út úr öllu korti.

Engu skárra ef salan yrði gefin frjáls

Stór hluti tekna ÁTVR er með einum eða öðrum hætti hluti af tekjum ríkissjóðs í formi áfengis- og tóbaksgjalda, virðisaukaskatts og arðs. Samkvæmt nýjasta birta ársreikningi ÁTVR, fyrir árið 2015, námu tekjur það ár 23,5 milljörðum króna, en arðgreiðsla til ríkissjóðs 1,5 milljörðum króna það ár. Í ljósi þess að svo stór hluti álagningar er í gegnum gjöld og virðisaukaskatt þá tekur Ólafur undir að erfitt sé að sjá að það myndi hjálpa að gefa áfengissölu frjálsa, og leyfa t.d. sölu á bjór og léttvíni í matvöruverslunum.

„Nei, ríkið ræður sínum tekjum af sölu áfengis og þær koma að langstærstum hluta í gegnum virðisaukaskattinn og áfengisgjaldið þannig að það myndi ekki breytast mikið þó að salan yrði gefin frjáls. Það sem er líklegt að myndi gerast er að það yrði aukning á sölunni og þá væri ríkið sennilega að græða á því.“

Skattpíning neytenda

Ólafur segir að það sé hægt að skilja að ríkið vilji afla sér tekna en leiðin geti ekki verið að taka ítrekað út tvo tiltekna vöruflokka.

„Og segja svo: hér sé bara hægt að hækka skatta endalaust og pína neytendur alveg út í hið óendanlega, það finnst okkur mjög sérkennileg pólitík og það hlýtur að vera komið að einhverjum þolmörkum í þessu. Forvarnirnar beinast gegn misnotkun áfengis. Þessir ofurskattar leggjast jafnt á þá sem misnota áfengið og þá sem neita þess í hófi. Það er ekki skilvirk skattlagning ef tilgangur hennar er að draga úr misnotkuninni. “

Ólafur bendir á að á einhverjum tímapunkti hljóti menn einnig að fara að velta þessu fyrir sér út frá hagsmunum til dæmis ferðaþjónustunnar, hversu langt eigi að ganga í að hækka verð á þessum vörum.

„Það hlýtur að fara að koma inn í myndina. Maður sér bara framan í túristana þegar þeir skoða hvað bjórflaska kostar úti í ríki, þeir ætla bara ekki að trúa því.“

Þróun áfengisgjalds

Áfengisgjald er lagt á hvern lítra áfengis miðað við styrkleika þess, umfram 2,25%. Ákveðin krónutala á hvern hundraðshluta í styrkleika áfengis.

Þróun tóbaksgjalds

Á sígarettur leggst tóbaksgjald á hvern pakka sem inniheldur 20 stk.
Á neftóbak og annað tóbak leggst tóbaksgjald á hvert gramm, eða hluta úr grammi.