Yfir helmingur allra VR félaga eða 54% hefur orðið fyrir áreitni eða ofbeldi í starfi á ferlinum. Þetta er meðal niðurstaðna í könnun sem félagið lét gera meðal 30 þúsund VR félaga á haustmánuðum 2023 og fjallað er um í nýútkomnu blaði VR.
Hlutfallið er hæst meðal kvenna á aldrinum 25 til 34 ára eða 67%. Hlutfallið hjá erlendu félagsfólki er 60%.
Alþjóðlega vinnumálastofnunin (ILO) skilgreinir áreitni eða ofbeldi nokkuð vítt sem: hvers kyns hegðun sem er í óþökk þess sem fyrir henni verður og hefur þann tilgang eða þau áhrif að valda sálrænum, líkamlegum, fjárhagslegum eða kynferðislegum skaða. Áreitni eða ofbeldi í starfi getur átt sér stað á vinnustað, í vinnuferðum eða starfstengdum viðburðum, í gegnum fjarskiptatækni vegna vinnu eða á leið í og úr vinnu.
Samkvæmt þessu getur áreitni eða ofbeldi í starfi falist í öllu frá dónalegri framkomu, særandi orðanotkun og yfir í alvarlegt líkamlegt og kynferðislegt ofbeldi.
Könnunin leiddi í ljós að 18% félaga hafa orðið fyrir ofbeldi eða áreitni síðastliðna tólf mánuði og helmingur þess hóps hefur orðið fyrir áreitni eða ofbeldi fjórum sinnum eða oftar á sama tímabili.
Algengasta birtingarmynd áreitni í starfi er af sálrænum toga. Fjórði hver félagi segist hafa fengið ósanngjarna gagnrýni á störf sín síðastliðna tólf mánuði. Á sama tímabili hafa 18% félaga orðið fyrir særandi eða niðurlægjandi hegðun fyrir framan aðra.
Segir að mikilvægt sé að hafa í huga þann fjölda sem stendur tölunum að baki, það að 1% hafi orðið fyrir líkamlegu ofbeldi í starfi samsvari til dæmis hundruðum atvika á ári.
Helmingur þeirra félaga sem tilkynntu atvikið voru ánægðir með viðbrögð vinnustaðarins, en 52% þeirra félaga sem hafa orðið fyrir áreitni eða ofbeldi í starfi tilkynntu atvikið. Hjá þeim VR félögum sem sögðust ekki vita hvert þau ættu að leita yrðu þau fyrir áreitni eða ofbeldi í starfi voru 80% óánægð með viðbrögð vinnustaðarins.
Í könnuninni var spurt um gerendur, það er hvort starfsfólk sem hafði upplifað áreitni eða ofbeldi í starfi hafi orðið fyrir því af hendi stjórnenda, vinnufélaga eða þriðja aðila (til dæmis viðskiptavina, skjólstæðinga, eða utanaðkomandi aðila á vinnustað). Niðurstöðurnar í þeirri spurningu eru sem segir (af þeim sem orðið hafa fyrir ofbeldi):
Þrátt fyrir að framangreindar tölur séu sláandi og háar er staðan á Íslandi skárri en í mörgum nágrannaríkjum eins og segir í blaði VR. Í könnun í Finnlandi kom fram að 56% verslunarfólks þar í landi varð fyrir kynferðislegri áreitni í starfi. Í Bretlandi eru tölurnar ógnvænlegar, 11% varð fyrir líkamlegu ofbeldi í starfi og 90% varð fyrir dónalegri, niðurlægjandi eða særandi orðanotkun.
VR segir að nauðsynlegt sé að samfélagið leggist á eitt og að atvinnurekendur, stjórnvöld, stéttarfélög og almenningur geri allt sem í valdi þeirra stendur til þess að útrýma áreitni og ofbeldi á vinnustöðum landsins.
