Kosningakerfið í Bandaríkjunum hefur oft vakið athygli en nú síðast vegna hrakfaranna við prófkjör Demókrata í Iowa-fylki. „Ekki verður annað sagt en að sérkennilegt hafi verið að fylgjast með flaustrinu og fátt er þar sem vekur traust,“ segir Jón. „Einkum eru það aðferðirnar sem viðhafðar eru til að fá vilja þeirra fram sem taka þátt í að velja kandídatinn sem valda því.“
Í Iowa-fylki er fyrirkomulagið þannig að fólk skiptir sér upp í hópa til að láta í ljós afstöðu sína. „Sérkennilegt, svo vægt sé til orða tekið,“ segir Jón. „Að minnsta kosti séð héðan ofan af Íslandi. Þetta fyrirkomulag þekkist í fleiri fylkjum og úrslit valsins ráða niðurstöðu um hverjir keppa um embætti valda- og áhrifamesta manns heims.“
Þá segir Jón það vera undarlegt að Donald Trump og Hillary Clinton hafi verið valin sem forsetaefni stærstu flokkana í Bandaríkjunum. „Það er athyglisverð niðurstaða þjóðar sem telur meira en 330 milljónir manna. Mátti ekki búast við að í svo stórum hópi leyndust frambærilegri frambjóðendur?“
Hann segir það skipta miklu máli fyrir allar þjóðir hvernig forsetaembætti Bandaríkjanna er skipað þar sem þjóðin er afar fyrirferðarmikil í heiminum. „Það skiptir miklu máli fyrir allar þjóðir hvernig forsetaembættið er skipað. Sérkennilegheitunum lýkur ekki þegar til sjálfra forsetakosninganna kemur. Þar viðgengst fyrirkomulag kjörmanna sem getur valdið því að sá sem færri atkvæði fær frá kjósendum verður forseti, eins og gerðist þegar Donald Trump var kjörinn forseti árið 2016. Lýðræðið er vandmeðfarið.“
Jón talar þá um það hvernig kosningum er háttað hér á landi. „Við teljum okkur til fyrirmyndar annarra ríkja, ekki síst í lýðræðisvæðingu og framkvæmd þess. Þó telja sumir að lengra megi ganga í þeim efnum og í stað þess að málum verði ráðið til lykta af kjörnum fulltrúum, fái kjósendur sjálfir að ráða úrslitum í einstaka málum. Það er ágæt hugsun en einhvers staðar liggur línan.“
Hann gagnrýnir það harkalega að hér á landi sé atkvæði ekki það sama og atkvæði. „Þannig hefur atkvæði kjósanda í Reykjavíkurkjördæmum nærri helmingsvægi miðað við atkvæði kjósanda handan Hvalfjarðarganga, í Norðvesturkjördæmi. Þetta myndi Bandaríkjamönnum jafnvel þykja skrýtið. Það hlýtur að vera grundvallarþáttur lýðræðis að öll atkvæði sem greidd eru í kosningum hafi sama vægi.“
Jón bendir á að frá því að þéttbýli fór að myndast hér þá hefur atkvæðum verið mismunað eftir því hvar kjósendur búa. „Nú er svo komið að aðeins fimm prósent landsmanna búa í dreifbýli. Það hefur ekki alltaf verið svo. Í byrjun síðustu aldar bjuggu rúmlega 75 prósent í dreifbýli. Ýmsar forsendur að baki mismununinni hafa því breyst eftir því sem tímar hafa liðið og íslenskt samfélag þróast. Nú er svo komið að erfitt er að finna rök sem styðja misvægi atkvæða eftir búsetu.“
