Umfang forsætisráðuneytisins hefur aukist mikið síðustu ár. Þrír fyrrverandi þingmenn Samfylkingar eru starfandi í ráðuneytinu. Fyrirhuguð er 1.200 fermetra viðbygging
Þegar atvinnuauglýsingum dagblaðanna er flett þessa dagana blasir við fjöldi auglýsinga um lausar stöður hjá ríki og sveitarfélögum. Þrátt fyrir gríðarlegan samdrátt í skatttekjum er hvergi slegið af við skipanir og ráðningar hjá hinu opinbera. Á sama tíma berast daglega fréttir af fjölda uppsagna á einkamarkaðnum.
Ég gerði að umtalsefni í liðinni viku hér á þessum vettvangi hvernig stjórnmálaflokkarnir virtust orðnir samdauna „kerfinu“ enda reknir með ríkisstyrkjum og þá hefðu ráðherrar og þingmenn á að skipa meira en fimmtíu pólitískum aðstoðarmönnum. Segja mætti að „stjórnmálastéttin“ fari sístækkandi. Allt frá því á áttunda áratug síðustu aldar hefur ráðherrum verið heimilt að ráða til sín pólitíska aðstoðarmenn en fyrir fáeinum árum var samþykkt „heimild“ í lögum til fjölgunar þeirra þannig að hver ráðherra um sig gæti haft tvo aðstoðarmenn. Þessi „heimild“ er nú fullnýtt og metið í aðstoðarmönnum á Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra þar sem starfandi hafa verið fimm pólitískir aðstoðarmenn og blaðafulltrúi að auki, en þrír þessara aðstoðarmanna eru titlaðir „aðstoðarmenn ríkisstjórnarinnar“.
Langir starfstitlar
Einn þessara þriggja aðstoðarmanna lét af störfum nýverið en það var Unnur Brá Konráðsdóttir, fyrrverandi þingmaður Sjálfstæðisflokks, en hún starfaði sem „tengiliður milli ráðherra og sérfræðinganefndar“ um stjórnarskrármál eins og það var orðað. Þá hafði henni einnig verið falið að sinna ýmsum öðrum „þverfaglegum verkefnum“.
Unnur Brá er nú komin í annað starf á vegum stjórnsýslunnar en hún hefur verið skipuð formaður „stýrihóps til að annast umsjón og samþættingu allra þátta skipulags við framkvæmdir vegna uppbyggingar Landspítala við Hringbraut“.
Unnur er greinilega fjölhæf því hún hafði einnig verið skipuð til að „tryggja samhæfingu loftslagsmála fyrir hönd ríkisstjórnarinnar, tryggja yfirsýn yfir verkefnið [þ.e. loftslagsmál] í heild sinni og annast eftirfylgni með framgangi loftslagsmála í heild, í samræmi við sáttmála ríkisstjórnarinnar“.
Heimildarmenn höfundar telja líklegt að Unnur Brá stefni að þingframboði á nýjan leik á ári komanda og að hún muni þá sækjast eftir oddvitasæti Sjálfstæðisflokks í Suðurkjördæmi.
Umfangsmikið forsætisráðuneyti
Eftir höfðinu dansa limirnir og ekki vonlegt að hagræðing í opinberum rekstri sé mikið uppi á borðum þegar skrifstofa valdamesta embættis landsins fer sífellt stækkandi. Því má þó velta upp hvort nokkur þörf sé á miklu starfsliði í forsætisráðuneytinu. Ef við hverfum aftur til ársins 1988, þegar Þorsteinn Pálsson var forsætisráðherra, þá voru starfsmenn ráðuneytisins aðeins fimmtán að meðtöldum ráðherranum. Stöðugildi í forsætisráðuneytinu hjá Jóhönnu Sigurðardóttur voru 35 árið 2010. Í janúar 2016, þegar Sigmundur Davíð Gunnlaugsson átti þrjá mánuði eftir á stóli forsætisráðherra, voru starfsmenn ráðuneytisins 44 talsins. Réttu ári síðar hafði þeim fjölgað um tvo. Þeir voru orðnir 49 í ársbyrjun 2018 og 54 nú.
Athygli vekur að meðal starfsmanna ráðuneytisins eru þrír fyrrverandi þingmenn Samfylkingarinnar, Steinunn Valdís Óskarsdóttir, Róbert Marshall og Bryndís Hlöðversdóttir. Steinunn Valdís hefur starfstitilinn skrifstofustjóri á skrifstofu jafnréttismála, Róbert er upplýsingafulltrúi ríkisstjórnarinnar og er skráður á skrifstofu yfirstjórnar og Bryndís Hlöðversdóttir er síðan ráðuneytisstjóri.
Bryndís var þingmaður Alþýðubandalagsins og síðar Samfylkingarinnar 1995– 2005. Róbert sat á þingi fyrir Samfylkinguna frá 2009 og Bjarta framtíð 2013–2016. Steinunn Valdís var þingmaður Samfylkingar 2007–2010.
Alls eru tíu manns með starfstitilinn lögfræðingur í ráðuneytinu og fimmtán eru „sérfræðingar“. Sex bera starfsheitið skrifstofustjórar, stjórnarráðsfulltrúar eru tveir, einn alþjóðafulltrúi, einn skjalastjóri, einn verkefnastjóri og einn ber titilinn „ritari þjóðaröryggisráðs“. Þá er einn starfsmaður titlaður „stefnumótunarsérfræðingur“ á „skrifstofu stefnumála“.
Er nokkur „þörf“?
Í fjárlagaumræðunni fyrir ári gagnrýndi Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, formaður Miðflokksins, að lögð væri til tæplega 40% aukning á framlögum til forsætisráðuneytis milli ára. Þá átaldi hann enn fremur að starfsmönnum ráðuneytisins hefði fjölgað um þriðjung á örfáum árum, þar á meðal hefðu allar heimildir til skipunar aðstoðarmanna verið fullnýttar og sagði hann ríkisstjórnina láta allt snúast „fyrst og fremst um kerfið og sjálfa sig“.
Í kjölfar fjölgunar starfsfólks forsætisráðuneytis hefur verið kallað eftir stærra húsnæði en í samkeppnislýsingu vegna 1.200 fermetra viðbyggingar sagði orðrétt: „Byggja þarf viðbyggingu við Stjórnarráðshúsið í Lækjargötu…“ Rétt er að staldra við þetta orðalag og spyrja fyrst hvort nokkur þörf sé á öllum þeim fjölda embættismanna sem skipaðir hafa verið til starfa í forsætisráðuneytinu undanfarin ár. Undir lok níunda áratugarins nægðu ráðuneytinu fimmtán starfsmenn. Sá samanburður er kannski ósanngjarn þar sem opinber stjórnsýsla er orðin umfangsmeiri.
Hvað sem því líður þá voru starfsmennirnir mun færri fyrir aðeins áratug og rétt að velta því upp hvort ekki væri möguleiki á að fara betur með opinbert fé og hagræða í rekstri forsætisráðuneytis. Yrði það gert kæmi kannski í ljós að engin „þörf“ er á fyrirferðarmikilli viðbyggingu við eitt elsta steinhús landsins sem reist var á árunum 1765–1770. Auk þess að þrengja að margra mati um of að hinu aldna húsi þá kann svo að fara að viðbyggingin verði hreinlega álitin minnisvarði um bruðl í opinberum rekstri.
