Ríkisábyrgðir á afleiðusamningum Landsvirkjunar fólu ekki í sér ríkisaðstoð. Þetta er niðurstaða að lokinni rannsókn Eftirlitsstofnunar EFTA (ESA).

Í samningum um stóriðju er fyrirtækið í samkeppni við aðra framleiðendur í Evrópu. Til að verjast gengis- og vaxtaáhættu í skuldasafni sínu gerði Landsvirkjun ýmiss konar afleiðusamninga sem íslenska ríkið gekk í ábyrgð fyrir.

ESA hóf rannsókn á ríkisábyrgðunum árið 2017 með það að markmiði að kanna hvort þær væru í samræmi við EES-reglur um ríkisstyrki. Hún hefur nú leitt í ljós að ábyrgðirnar á afleiðusamningum Landsvirkjunar leiddu ekki til efnahagslegs ávinnings fyrir fyrirtækið og er málinu því lokið að hálfu ESA.

Rannsókn ESA tók meðal annars til greina skýrslu frá óháðum sérfræðingum sem skoðuðu samningana og áhrif þeirra og framkvæmdi samanburðamat. Skýrslurnar sýndu að ríkisábyrgðin hafði ekki ívilnandi áhrif. Landsvirkjun fékk þess vegna ekki betri kjör við samningagerðina með ríkisábyrgð heldur en þeir hefðu fengið án hennar. Landsvirkjun gat gengið til afleiðusamninga án þeirra og gerði það í nokkrum tilfellum.

Ástæðan fyrir því að ríkið gekkst í ábyrgð var sú að áður fyrr var það í ábyrgð fyrir flestum eða öllum samningum Landsvirkjunar, en eftir rannsókn ESA árið 2013 var þeim reglum breytt. Áður fyrr nutu bæði Landsvirkjun og Orkuveita Reykjavíkur ótakmarkaðra ríkisábyrgða á öllum skuldbindingum sínum. ESA leit svo á að umræddar ríkisábyrgðir teldust ríkisaðstoð sem væri ósamrýmanleg ákvæðum EES samningsins. Stofnunin fór því fram á að íslensk yfirvöld breyttu reglunum sem og var gert.