Snorri Baldursson, áhugamaður um náttúruvernd, skrifar: Kristinn H Gunnarsson skrifar leiðara í blaðið Vestfirði hinn 11. maí sl. undir fyrirsögninni „Stofnanaofbeldi“. Þar húðskammar hann Skipulagsstofnun fyrir það að sinna starfi sínu og benda á veruleg neikvæð áhrif veglínu Þ-H, milli Bjarkarlundar og Skálaness á sunnanverðum Veastfjörðum, óskaveglínu Vegagerðarinnar. Kristinn er augljóslega að tala gegn betri vitund, því hann er eldri en tævetur. Hann fer með villandi hálfsannleik í flóknu máli. Hann nefnir t.d. ekki að í umhverfismati, sem Vegagerðin sjálf kvittar upp á kemur fram að til er mun betri leið með tilliti til umhverfisáhrifa, leið D2. Sú leið er líka fullkomlega ásættanleg út frá samfélags- og öryggissjónarmiðum. Í frétt Vegagerðarinnar frá 29.03.17 kemur þetta fram:
Leið D2 liggur næst núverandi vegi og hefur því minnst neikvæð áhrif á umhverfið. Hún þverar Þorskafjörð við Mjólkárlínu, liggur í jarðgöngum undir Hjallaháls, fer fyrir botn Djúpafjarðar, yfir Ódrjúgsháls, niður Brekkudal, yfir miðjan Gufufjörð og tengist Vestfjarðavegi á Skálanesi.
Í sömu frétt segir:
„Rök Vegagerðarinnar fyrir því að velja leið Þ-H sem bestu leiðina eru meðal annars þau að sú veglína er í samræmi við gildandi skipulag, opinberar áætlanir gera ekki ráð fyrir auknu fjármagni [til jarðgangagerðar]. Það munar….. 4,5 milljörðum króna á leið Þ-H og D2. Heimamenn leggja mikla áherslu á að vegur verði lagður á láglendi og því ekki víst að framkvæmdaleyfi fengist til að leggja veg yfir Ódrjúgsháls.“
Breiðafjörður með sínum mörgu eyjum og skerjum og víðattumiklu strandlengju er einstakt svæði á landsvísu. Fjörðurinn er verndaður með lögum nr. 54/1994. Verndunin beinist einkum að eyjum, hólmum og skerjum, auk fjara, leira og sjávarfitja við innanverðan fjörðinn. Leirur og sjávarfitjar njóta auk þess verndar samkvæmt 61. gr. náttúruverndarlaga nr. 60/2013. Við norðanverðan Breiðafjörð er einnig óvenjumikið kjarrlendi, vaxið birki, sem einnig nýtur sérstakrar verndar samkvæmt 61. gr. náttúruverndarlaga.
Málið snýst sem sagt ekki bara um Teigsskóg þótt verðmætur sé. Um hann sagði Sigurður Blöndal, sá mikli skógræktarfrömuður: „Skoðuðum Teigsskóg. Stórkostlega fallegt náttúrufyrirbæri. Samfellt kjarr. Hæst 4-5 m. Jarðvegur mest frábær.“ (ferðalýsing frá 1980). Og birkinefndin sem umhverfisráðherra skipaði árið 2006 komst að því að: „Gamlir íslenskir birkiskógar eru auðlind, sem fela í sér bæði náttúru og nýtingararfleifð sem ekki er annars staðar að finna.“
Kristinn er væntanlega sammála því að lög til verndar Breiðafirði og náttúruverndarlög séu einhvers virði og að mikilvægt sé að sporna við þverun fjarða, eyðileggingu leira, sjávarfitja og gamalgróinna birkiskóga ef betri kostir eru í boði.
Lítum aftur á rök Vegagerðarinnar fyrir því að hafna leið D2 sem er líkust núverandi veglínu að öðru leyti en því að Þorskafjörður er þveraður eins og raunar allar leiðirnar gera ráð fyrir.
Þetta eru ákaflega léttvæg rök og í raun óboðleg. Skipulagsáætlunum má breyta og er alltaf verið að breyta um allt land. Auk þess kemur fram í sama tölublaði Vestfjara að breyta þurfi skipulagi Reykhólahrepps hvort sem er vegna veglínu Þ-H!
Samgönguáætlun má auðveldlega breyta – sé til þess pólitískur vilji – og sé hann ekki til staðar segir það sína sögu. Fjórir og hálfur milljarður króna er auðvitað umtalsverð upphæð en þó ekki þegar litið er til þeirra náttúruverðmæta sem í húfi eru og þess að jarðgöng standa marga áratugi ef ekki aldir. Upphæðin er svipuð og bara framúrkeyrslan í Vaðlaheiðargöngum og einungis þriðjungur til fjórðungur af heildarverði þeirrar umdeildu framkvæmdar.
Það er ekki hægt að fallast á það að Ódrjúgsháls, sem einungis fer í 168 m hæð yfir sjó, sé fjallvegur, hvað þá að hann verði erfiður fjallvegur eftir vegabætur. Hvað mega þá Sunnlendingar segja varðandi Hellisheiði? Leið D2 fer einungis 100 m hærra en Leið Þ-H. Brattinn er að vísu meiri á leið D2 en á leið Þ-H (8 á móti 6.5) en ekkert sem skiptir sköpum þegar jafn mikil náttúruverðmæti eru í húfi og raun ber vitni.
Það skortir klárlega lögmætar og málefnalegar forsendur fyrir að velja leið Þ-H umfram D2. Náttúruvernd eru almannahagsmunir. Brýnir almennahagsmunir liggja í þeim skilningi til grundvallar því sjónarmiði að fara D2 frekar en Þ-H. Á þetta bendir Skipulagsstofnun og er fyrir vikið bendluð við stofnanaofbeldi. Vegagerðin hefur aftur á móti bitið leið Þ-H í sig frá upphafi þrátt fyrir mikil umhverfisspjöll og tafið með því framkvæmdina í áratug eða meir. Hvað viltu kalla það Kristinn?
Snorri Baldursson. Höfundur er fyrrv. Formaður Landverndar.
