Guttormur Sigurðsson er höfundur þessarar greinar:
— — —
Hvers vegna skyldi sú staða vera komin upp í Icesave málinu, sem raun ber vitni, að meirihluti þjóðarinnar, að því er virðist, er kominn upp á móti stefnu stjórnvalda og meirihluta Alþingis?
Að mínu áliti er megin ástæðan sú, að samninganefnd stjórnvalda byggði málatilbúnað sinn á röngum og mjög veikum grunni strax í upphafi. Það olli því að hún sá sig tilneydda að ganga, að heita má, alveg að skilyrðum Breta og Hollendinga.
Stjórnvöld og samninganefnd stjórnvalda hugsuðu ekki málið út frá réttlætis- og sanngirnissjónarmiðum og aðeins að litlu leyti út frá lagalegum sjónarmiðum, heldur nær eingöngu út frá því pólitíska sjónarmiði að þau yrðu að ná samningum við Breta og Hollending fljótt á grundvelli yfirlýsinga fyrri ríkisstjórnar, sem svo oft var vitnað til af stjórnvöldum. Samninganefndin gerði ekki að ágreinisefni þá skoðun Breta og Hollendinga að skuldbindingar tryggingasjóðsins væru með íslenskri ríkisábyrgð og þar með ættu Íslendingar einfaldlega að borga að lágmarki allar tapaðar innistæður upp að 20.000 evrum. En með þeirri eftirgjöf missti samninganefndin auðvitað algerlega fótanna og þóttist eftir það vera að semja um hagsmuni Íslendinga í málinu, en var í raun skríðandi á gólfinu, tínandi upp rök Breta og Hollendinga sem stjórnvöld veifuðu síðan framan í íslensku þjóðina sem einhverjum stórkostlegum sannindum.
Það vill nú svo til og er betur og betur að koma fram í dagsljósið að hvergi í lögum og reglugerðum ESS samningsins er kveðið á um það að skuldbindingar umtalaðs tryggingarsjóðs séu eða hafi nokkurn tíma verið með íslenskri ríkisábyrgð. Einungis minnst á skyldur íslenskra stjórnvalda, í samvinnu við einkabankana, að komið væri á viðunandi tryggingakerfi. Það var líka formlega gert og í raun samþykkt af seðlabanka ESB og eftirlitsstofnunum í Bretlandi og Hollandi. Ef íslensk ríkisábyrgð hefði verið veitt, þá hefði Alþingi Íslendinga þurft að staðfesta hana, alveg eins og síðar var raunin.
Það er því á hreinu að starfsemi íslensku einkabankanna var rekin í Bretlandi og Hollandi án þess að íslensk ríkisábyrgð væri vegna innlána þeirra sem bankarnir sópuðu til sín.
Varðandi það að seinna, með neyðarlögunum, hafi Alþingi virkjað ríkisábyrgð fyrir skuldbindingar tryggingasjóðsins erlendis, eins og sumir halda fram, er það að segja að þá þyrfti minnsta kosti að skera úr um það fyrir dómstólum, því mjög skiptar skoðanir eru um það á meðal lögmanna.
Alþingi Íslendinga hafði aldrei samþykkt neina ríkisábyrgð á skuldbindingum tryggingarsjóðsins og ef það hefði átt að gera það samkvæmt ESS samningnum þýðir það þó ekki að slík ríkisábyrgð hafi nokkurn tíma verið gild fyrr en eftir samþykkt á slíkri ábyrgð með fyirrvörum sem ríkisstjórnin samþykkti, eins og frægt er orðið. Lagaákvæði ESS eða ESB öðlast nefnilega ekki gildi fyrr en Alþingi Íslendinga hefur staðfest þau.
Ég endurtek það aftur, að af þessu sést að Alþingi Íslendinga hafði aldrei, áður en fyrri samningurinn við Breta og Hollendinga var samþykktur með fyrirvörum, samþykkt neina ríkisábyrgð fyrir skuldbindingum tryggingarsjóðsins og því ekki nein slík ríkisábyrgð í gildi. Annars hefði fjármálaráðherra trúlega vísað til hennar, þegar hann lagði frumvarpið um ríkisábyrgð fyrir Alþingi, og tekið fram að um algert formsatriði væri að ræða varðandi samþykkts frumvarpsins, því ríkisábyrgð væri jú til staðar.
Með dæmigerðum hroka framkvæmdavaldsins tókst Steingrími að troða frumvarpinu í gegn, að vísu nokkuð breyttu, vegna svokallaðra fyrirvara um ábyrgðina. Framhald málsins þekkja í stórum dráttum væntanlega flestir.
Stjórnvöld grundvölluðu aldrei málatilbúnað sinn á lagalegum grunni, heldur ekki á sanngirnis- eða réttlætissjónarmiðum , heldur settu strax málið í pólitískan farveg og gengu þannig í raun vopnlaus á hólminn við Breta og Hollendinga, enda vinaþjóðir sem áttu allt frá upphafi að vera sérstaklega skilningsríkar á högum okkar Íslendinga eftir að við tókum beitingu hryðjuverkalaganna gegn okkur svo „skynsamlega“. Ég held reyndar að stjórnvöld hafi ruglast á þjóðarvilja þessara landa og skoðunum ríkisstjórna þeirra.
Pólitíski grunnurinn sem stjórnvöld byggðu á, byggði á undarlegri hugmyndafræði um „samstöðu Íslendinga með Alþjóðasamfélaginu“ og siðferði sem tengt var tilskipunum ESB. En af því þetta „Alþjóðlega samfélag“ er aðalega huglegt fyrirbæri, tiltölulega nýtt hugtak og íslenskir stjórnmálamenn ekki mjög vanir að nota það, þá var það notað á mjög villandi hátt, eins og það þýddi samfélag allra þjóða, en ekki bara Bretar, Hollendingar, Bandaríkjamenn, kannski Danir og örfáar aðrar þjóðir.
Að málatilbúnaður Íslendinga í Icesave deilunni, (sem var þó aldrei deila á milli íslenskra stjórnvalda annarsvegar og breskra og hollenskra hinsvegar, því til þess var eftirgjöf Íslenskra stjórnvalda strax í upphafi allt of mikil) skyldi vera settur á pólitískt plan, hefur á endanum vakið upp gríðarlegt andóf hjá íslenskri þjóð, sem finnst að öll sanngirnissjónarmið hafi verið hunsuð. Það finnst líka mörgum erlendum hagfræðingum, lögfræðingum og dálkahöfundum virtra blaða, ef marka má skrif í erlendum fjölmiðlum síðustu daga.
Ef íslensk stjórnvöld hefðu strax í upphafi haft ágreining um lagaleg atriði við viðsemjendur sína og reynt þannig að koma málinu í lagalegan farveg, væri staða okkar í málinu áreiðanlega miklu betri. Það eru sterkar líkur á því að dómstólar hefðu reynt að koma með málamiðlunarleið, þegar þeir hefðu rekið sig á gloppurnar sem eru óumdeilanlega í ESB löggjöfinni viðkomandi fjármálastarfsemi fyrirtækja á ESB svæðinu. Við það hefðu flestar vígtennurnar verið dregnar úr Bretum og Hollendingum í málinu og málið komist í átt að sanngirnissjónarmiðum sem boðið hefði upp á hagstæðari lausn fyrir Íslendinga en núna virðist vera í sjónmáli.
Nú eru íslensk stjórnvöld eins og barinn hundur, sem þorir varla að hitta „úlfana“ aftur.
Miklaholtsseli Snæfellsnesi
10. janúar 2010
Guttormur Sigurðsson
