Í grein sinni segir Sóley að áætlað sé að einn af hverjum tíu þjáist af félagsfælni hér á landi, eða um 40 þúsund manns gróflega áætlað. Samfélagslegar breytingar síðustu ára hafi ekki gert vandann minni.
Félagsfælni getur verið erfiður vandi sem að sögn Sóleyjar einkennist af endalausum áhyggjum af áliti annarra og hamlandi kvíða í félagslegu samhengi. Á þetta til dæmis við þegar halda þarf fyrirlestur, leika á tónleikum eða taka til máls.
„Sumir hræðast aðeins afmarkaðar aðstæður eins og að halda fyrirlestra en mun fleiri hræðast hinar og þessar aðstæður, formlegar sem óformlegar. Það eitt að þurfa að mæta í fjölskylduboð getur orðið kvöl og pína. Eins og gefur að skilja hefur félagsfælni, sem oftast hefst á unglingsárum, gríðarleg áhrif á lífshlaup fólks, fái það ekki viðeigandi aðstoð,” segir Sóley og nefnir sem dæmi að hún geti gert það að verkum að fólk flosnar upp úr skóla, einangrar sig, nær minni framgöngu í vinnu og á erfitt með að finna sér lífsförunaut.
Sjá einnig: Félagsleg fullkomnunarárátta
„Fólk missir af tækifærum og þróar oft með sér þunglyndi og stundum misnotkun á vímugjöfum. Það sem er hvað mest eyðileggjandi við félagsfælnina, er að fá ekki notið sín meðal annarra, meðan maður virðist manns gaman hjá flestum öðrum,“ segir hún og heldur áfram:
„Félagsfælni hefur verið nefnd leynda kvíðaröskunin því fólk ber vandann sjaldnast með sér (þótt því finnist sjálfu að félagskvíðinn standi skrifaður á ennið á því). Þetta er heldur ekki, eins og gefur að skilja, hávær hópur sem vekur athygli á málefnum sínum. Fólk þjáist í hljóði, skammast sín og telur vandann jafnvel hluta af persónuleika sínum.”
Sóley segir að raunin sé hins vegar sú að félagsfælni sé kvíðaröskun sem hægt er að ná tökum á með réttri meðferð. Nefnir hún sem dæmi hugræna atferlismeðferð sem hún segir að beri sérlega góðan árangur. Er áætlað að 80% fólks nái árangri á um það bil tíu meðferðartímum hjá sálfræðingi.
„Flest höfum við þó einhvern félagskvíða enda stuðlar hóflegur félagskvíði að því að við vöndum okkur í samskiptum og vörumst að særa aðra. Það breytir öllu að fá rétta meðferð við félagsfælni og dregur oft verulega úr þunglyndi sem tilkomið er vegna fælninnar.”
En hvernig er meðferð við félagsfælni? Sóley segir að hún felist í því að rjúfa vítahring fælninnar, meðal annars þjálfa fólk í því að beina athyglinni frá sér svo það verði minna upptekið af eigin frammistöðu.
„Eins að draga úr forðun og láta á það reyna hvað gerist ef maður bregst öðruvísi við öðrum.“
Hún segir að samfélagslegar breytingar síðustu ára, auk áhrifa kórónuveirufaraldursins, hafa gert það að verkum að fólk á auðveldara með að komast hjá samneyti við aðra. Hún nefnir dæmi:
„Afla má upplýsinga á netinu í stað þess að slá á þráðinn, senda má rafrænar afmæliskveðjur, dvelja langtímum saman í sýndarveruleika og spjalla við gervigreindina um ýmis málefni. Með gervigreindinni má búa sér til hinn „fullkomna“ vin eða maka, sem stendur og situr eins og maður vill. Vissulega hefur þessi þróun sína kosti og hentar sumum vel. Hins vegar er hætt við því að hún ýti undir félagsfælni og dragi smám saman úr færni okkar til samskipta í raunheimum,” segir Sóley og bætir við að lokum að ómeðhöndluð félagsfælni sé gríðarlega kostnaðarsamur vandi á öllum sviðum, bæði fyrir einstaklinginn og samfélagið.
„Fólk öðlast nýtt líf sem nær tökum á vandanum og hæfileikar þess fá betur notið sín, svo allir njóti góðs af.“
