Hópur fjallaskíðafólks fór á Öræfajökul og renndi sér niður landsins lengstu skíðabrekku
Það var alvörusvipur og einbeiting í andlitunum í morgunskímunni. Fólk athugaði búnaðinn, herti ólarnar og beit á jaxlinn, enda langferð framundan. Undir Sandfellsheiðinni í suðvesturjaðri Öræfajökuls funduðu fararstjórarnir með hópnum og lögðu línurnar. Ganga átti á Sandfellið með skíðin á bakinu, síðan á skíðum upp á jökulinn, yfir öskjuna og til norðausturs, þar sem klífa átti Sveinstind, sem rís í 2044 metra hæð. Þaðan skyldi haldið á Sveinsgnípu með sínum bröttu hlíðum og ægifagra útsýni, áður en hópurinn myndi renna sér niður það sem talin hefur verið landsins lengsta skíðabrekka niður að býlinu Kvískerjum, suðaustan undir jöklinum. Brekkan mældist hafa verið um tíu kílómetra löng á GPS-tækjum ferðalanga.
Nú léttist brúnin á fólki. Haldið var af stað. Þetta var laugardagsmorguninn 20. maí síðastliðinn.
„Þetta er ferð sem mig hafði dreymt um að fara í mörg ár en það leist ekki öllum jafn vel á hugmyndina,“ segir Tómas Guðbjartsson skurðlæknir og annar tveggja leiðangursstjóra ferðarinnar. „Sveinstindur hefur stundum verið kallaður týndi risinn, af því að stóri bróðirinn Hvannadalshnjúkur fær vanalega alla athyglina.“
Framan af tuttugustu öld var Kvískerjaleiðin talin ófær, allt til ársins 1936, þegar systkinin á Kvískerjum fóru leiðina sem stundum hefur verið kölluð læknaleiðin. Það var Sveinn Pálsson læknir sem lýsti leiðinni fyrstur manna eftir að hafa gengið hana þann 11. ágúst árið 1794. Við hann er Sveinstindur kenndur en einnig Sveinstindur sunnan Langasjávar.
Félag íslenskra fjallalækna, FÍFL, með Tómas innanborðs, gerði fyrst tilraun til þess að ganga á Sveinstind árið 2012, þegar 250 ár voru liðin frá fæðingu Sveins læknis. Hópurinn varð þó frá að hverfa eftir að snjóflóð féll af hryggnum. Færið var þungt og ferðin varð löng. Frá henni er nánar greint í 5. tölublaði Læknablaðsins, árið 2014.
Meðlimir FÍFL áttu eftir að sigrast á Sveinstindi um Kvískerjaleið í maí 2013.
„Við sáum að þetta var að líkindum lengsta skíðabrekka á öllu landinu,“ ítrekar Tómas. Leiðin reyndist örugg yfirferðar. Vissulega voru sprungur í jöklinum, en engar engar þeirra illfærar með hefðbundnum varúðarrástöfunum.
Við grípum niður í dagbók Sveins Pálssonar: „Við héldum áfram upp eftir suðausturhalla jökulsins, þar sem brattinn var minnstur, fórum fram hjá nokkrum svörtum þursabergsklettum, sem stóðu upp úr ísnum, og yfir fjöldamargar sprungur, sem sást ekki til botns í. Loftið tók nú, eins og vant er á slíkum stöðum, að verða of þunnt og andardrátturinn alltof léttur. Annar félaga minna varð svo kvíðafullur og syfjaður, að við urðum loks að skilja hann eftir, og féll hann jafnskjótt í svefn og hann fleygði sér niður í snjóinn. Hinn fylgdarmaðurinn, sem að upplagi átti vanda fyrir hjartverk og þunglyndi og auk þess var fullur af kenjum, varð því léttari í lund og kátari, því hærra sem við komum, og fann ekki til neinna óþæginda né þreytu vegna loftsins.“
Hópurinn sem nú fór um jökulinn var á svonefndum fjallaskíðum. Nútímatækjum, sem gera fólki kleift að ganga upp fjöll á skíðum með búnaði sem kemur í veg fyrir að þau renni afturábak, og hreyfast nánast eins og gönguskíði. Skíðunum má svo með nokkrum handtökum breyta í svigskíði. Á þessum skíðum er auðvelt að fara yfir snjó sem annars getur verið erfiður fyrir göngufólk.
„Það hefur orðið algjör sprenging í fjölda þeirra sem iðka fjallaskíði síðustu tvö til þrjú ár. Sjálfur eignaðist ég mín fyrstu fjallaskíði þegar ég var átján ára. Þá voru skórnir ófullkomnir. Það má segja að stóra byltingin hafi orðið í skónum og bindingunum. Fjallaskíðaskór í dag gefa venjulegum svigskíðaskóm lítið eftir þegar fólk rennir sér. Skíðin eru vanalega breið og virka vel í púðursnjó og mjúku færi utan brauta.“ Tómas hefur, ásamt Helga Jóhannessyni lögmanni, haldið úti fjallaskíðaferðum með Ferðafélagi Íslands, sem einnig stóð fyrri þessari ferð.
„Þessi ferð sem farin var á Sveinstind er líkast til stærsta og fjölmennasta fjallaskíðaferð á Íslandi hingað til, 45 manns með fararstjórum og leiðsögumönnum. Ofan í kaupið þá var þessi dagur á jöklinum sá allra besti. Uppi á toppi var norðangustur og fyrir vikið var loftið alveg tært og hægt var að sjá norður til Herðubreiðar og Snæfells.“
Tómas byrjaði fjallamennsku með föður sínum á unga aldri. „Pabbi er jarðfræðingur og vann sem leiðsögumaður á sumrin uppi á hálendi. Ég fékk að fara með í þessar ferðir. Um tvítugt var ég svo eitt sumar í Þýskalandi og lærði þýsku. Ég vann svo við fjallaleiðsögn í átta sumur með læknanáminu, aðallega með Austurríkismenn og Þjóðverja, og kynntist þá vel svæðunum við Herðubreið, Kverkfjöll og í Skaftafelli ekki síður.
Eftir að hafa verið í tólf ár erlendis kom ég heim og þá var hér brostið á algjört fjallaæði. Þá hófst ég handa ásamt kollegum mínum að rífa upp starfsemi Félag íslenskra fjallalækna, FÍFL, til þessa að sameinast í skemmtilegum ferðum og ná fallegum myndum og laða fólk að útivistinni í leiðinni.“
