Íslenska ríkið hefur verið dæmt til að greiða Birni Þorlákssyni, blaðamanni og fyrrverandi upplýsingafulltrúa Umhverfisstofnunar, tæpar 7 milljónir króna auk málskostnaðar vegna ólögmætrar niðurlagningar á starfi hans hjá Umhverfisstofnun.
Björn var ráðinn upplýsingafulltrúi þar í ársbyrjun 2017 en starf hans var lagt niður í byrjun ársins 2021.
Í dómi Héraðsdóms Reykjavíkur kemur fram að Björn hafi orðið fyrir slysi í desember 2019 og átt við talsverða vanheilsu að stríða á fyrri hluta ár 2020. Í júnímánuði fékk hann bréf frá yfirmanni sínum þar sem hann var beðinn að skila tölvu og farsíma til að hægt væri að nýta það í fjarveru hans. Í nóvembermánuði, eftir að Björn var kominn aftur til starfa var hann kallaður á fund forstjóra og mannauðsstjóra og honum afhent bréf þar sem honum var tilkynnt um verulegar breytingar á verkefnaskipulagi og áherslum tengdum starfi hans.
Starfið lagt niður
Ástæða breytinganna var sögð almenn aðhaldskrafa fyrir rekstur stofnunarinnar og aukin áhersla á stafræna þróun. Með bréfinu fylgdi ný starfslýsing og Birni boðið að taka þátt í hæfnismati út frá breyttum hæfniskröfum. Þar sagði ennfremur að ef hann vildi ekki taka þátt í hæfnismati jafngilti það því að hann kysi að taka ekki þátt í endurskipulagningu og þar með kæmi til uppsagnar eða samkomulags um starfslok.
Björn samþykkti að taka þátt í hæfnismatinu með fyrirvara um lögmæti þess, og gekkst undir sérstakt hæfnismat í nóvemberlok. Fyrri hluta desembermánaðar áttu Björn og forstjóri Umhverfisstofnunar í bréfaskriftum um hugsanleg starfslok hans en ekki náðist samkomulag. Þann 15. janúar 2021 fékk Björn síðan bréf frá Umhverfisstofnun þar sem tilkynnt var að leggja ætti niður starf hans sem upplýsingafulltrúa þann 1. febrúar og þar með myndi vinnuskylda hans falla niður.
Björn stefndi íslenska ríkinu og fór fram á tveggja ára laun og 3 milljónir í miskabætur, alls 23 milljónir.
„Yfirvarp til að losna við hann frá stofnuninni“
Í niðurstöðu Héraðsdóms Reykjavíkur segir að fyrir liggi að Umhverfisstofnun auglýsti laust til umsóknar nýtt starf sérfræðing í starfrænni þróun, fræðslu og miðlum. Af verkefnalýsingu starfsins sé ljóst að um er að ræða verkefni sem Björn sinnti áður. Af því sem fram kemur í málatilbúnaði Umhverfisstofnunar um þær áherslubreytingar sem gerðar höfðu verið með breyttri starfslýsingu og um margt eru fremur óljósar að mati dómsins.
Í málatilbúnaði Björns sagði að með auglýsingunni hafi Umhverfisstofnun staðfest að hans mati að „svokölluð niðurlagning starfs stefnanda hafi verið yfirvarp til að losna við hann frá stofnuninni.“
Það er afstaða dómsins að Umhverfisstofnun hafi ekki sýnt fram á að neinar þær áherslubreytingar hafi orðið með hinni breyttu starfslýsingu að ekki hafi mátt gera ráð fyrir að Björn gæti fullnægt þeim breyttu hæfniskröfum sem af þeim leiddi.
Dómurinn fellst á það með Birni að forstöðumaður Umhverfisstofnunar hafi með ákvörðun sinni um að leggja niður starf upplýsingafulltrúa sem Björn gegndi, brotið gegn rétti hans með saknæmum og ólögmætum hætti og bakað Umhverfisstofnun bótaskyldu. Þá er ennfremur fallist á það með Birni að framganga Umhverfisstofnunar hafi verið til þess fallin að vera meðandi fyrir hann og skaða faglegt orðsport hans, auk þess sem hún var til þess fallin að valda verulegri röskun á stöðu hans og högum, en hann þurfti að flytja búferlum frá Akureyri til Reykjavíkur til að finna nýja vinnu.
Hér má lesa dóminn í heild sinni.
Fyrirvari: Björn er nú starfsmaður Fréttablaðsins sem er í eigu Torgs rétt eins og DV.
