Eftir tveggja vikna formlegar stjórnarmyndunarviðræður er loks komin ný ríkisstjórn, leidd af Katrínu Jakobsdóttur. Um sögulegan viðburð er að ræða, þar sem hreinræktaður vinstri flokkur hefur aldrei áður leitt ríkisstjórn í sögu Íslands. Eftir stuttar viðræður VG við hina vinstri flokkana og Framsókn, ákvað Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsóknarflokksins, að slíta þeim viðræðum og bar við of naumum meirihluta. Þá hófust þreifingar VG, Framsóknar og Sjálfstæðisflokks, sem sumir segja að hafi verið löngu ákveðin flétta, þótt það hafi aldrei fengist staðfest. Flokkarnir komu sér loks saman um myndskreyttan stjórnarsáttmála sem var undirritaður í gær.

Samstaða um íhaldssemi

Eiríkur Bergmann stjórnmálafræðingur segir augljóst hver sigurvegari kosninganna sé. „Það blasir við að Framsókn er augljós sigurvegari kosninganna. Þegar Sjálfstæðisflokkurinn og Vinstri græn miðla málum, enda þeir á þeim stað sem Framsókn er. Þess vegna má segja að þessi ríkisstjórn sé óskastjórn Sigurðar Inga, en hún er ekki óskastjórn VG og Sjálfstæðisflokksins,“ segir Eiríkur. Hann bætir við að þrátt fyrir að stjórnarflokkarnir hafi komið sér saman um nokkuð langan stjórnarsáttmála, sé hann mjög opinn: „Hann er ekki mjög ítarlegur, þarna er allt mjög opið. Það er vísað til þess að það eigi að skoða alls konar hluti í tilteknu augnamiði, en lítið niður njörvað hvað skuli gert. Hann ber einnig þess merki að hann er saminn af flokkum sem hafa öndverða sýn í skatta- og útgjaldamálum, en ná vel saman um að standa vörð um helstu kerfin í landinu. Því þó svo að VG og Sjálfstæðisflokkurinn séu andstæður á hinum klassíska vinstri-hægri ás, þá eru allir þessir þrír flokkar sömu megin á þeim ás er mælir frjálslyndi annars vegar og íhaldssemi hins vegar. Þetta eru flokkarnir sem vilja halda í öll þessi meginkerfi sem landið byggir á, samanber peningamálakerfið, sjávarútvegs- og landbúnaðarkerfið, stjórnarskrána og tengslin við Evrópu. Það verður því lítið um róttækar breytingar, líkt og aðrir flokkar boðuðu fyrir kosningar.“

Opinn í báða enda

Ef skyggnst er í baksýnisspegilinn þá hefur Framsóknarflokkurinn, sem dæmigerður miðjuflokkur, oft verið í óskastöðu í íslenskum stjórnmálum. Fleyg voru orðin „opinn í báða enda“ sem notuð voru til að lýsa stefnu flokksins í tíð Ólafs Jóhannessonar, en þau hafa sjaldan átt jafn vel við og nú. Þá hefur flokkurinn átt sæti í ríkisstjórn í um sjö af hverjum tíu árum á sínum líftíma en hann fagnaði 100 ára afmæli í fyrra. En þrátt fyrir tíða valdasetu, hafa kosningaúrslitin ekki alltaf verið góð. Í raun hefur þingmannafjöldinn lækkað reglulega frá 1995, ef undanskildar eru kosningarnar 2013. Til að mynda eru úrslitin í kosningunum 2017 næstversti árangur flokksins frá upphafi, eða 10,7 prósent, sem skila þeim þó átta þingmönnum og þremur ráðherrum.

Versti árangurinn var 2007, er flokkurinn hlaut sjö þingmenn. Í kosningunum 2016 fékk flokkurinn átta þingmenn, en tapaði heilum 11 þingmönnum frá því 2013. Eftir erfið formannsskipti vegna hneykslismáls, klofningsframboð fyrrverandi formanns og lágs kosningahlutfalls, er ljóst að Framsóknarflokkurinn má vel við una. Við undirskrift stjórnarsáttmálans í gær tókust þeir Sigurður Ingi Jóhannsson og Bjarni Benediktsson í hendur og gerðu ansi vandræðalega tilraun til að mynda þriggja manna handaband með Katrínu Jakobsdóttur, sem hváði við og hélt að sér báðum höndum, þótti tilraunin augljóslega hjákátleg. Hvort það sér vísbending um það sem koma skal, verður ósagt látið.