Það eru liðin 100 ár frá fæðingu ítalska kvikmyndaleikstjórans Federicos Fellini. Hann fæddist í strandbænum Rimini – sem kemur oft fyrir í verkum hans – dó í Róm 1993 og var þá einn helsti höfundur hinnar listrænu evrópsku kvikmyndagerðar sem var á sinn hátt að líða undir lok.
Því Fellini var alltaf höfundur – það sem kallast auteur – kvikmyndir hans báru alltaf sterkt svipbragð hans, spegluðu minningar hans, hugdettur og fantasíur – heiminn þar sem hann bjó – það var veröld sem markaðist af kaþólsku kirkjunni, ítölskum glundroða, bældu hvatalífi sem stundum gusaðist upp á yfirborðið, samlíðan með snauðu fólki og þeim svo voru utanveltu sem var eitt einkenni ný-raunsæisins ítalska þar sem Fellini hóf feril sinn. Þarna voru minningar þessa forna lands – fasisminn sem var við lýði þegar Fellini óx upp og svo allt aftur í Rómarveldi sem hann gerði skil í Satyricon.
Myndir Fellinis skemmta manni, gefa manni gæsahúð, geta verið yfirþyrmandi, innilega tilfinninganæmar – og svo allt í einu dottið yfir í groddalegan neðanbeltishúmor. Þetta er furðuleg og seiðmögnuð blanda – svona verður ekki endurtekið aftur, enda viðhorfið til kvikmyndanna annað. Þannig er æviverk Fellinis samsamað persónu hans – líkt og á við um Ingmar Bergman sem var þó allt öðruvísi kvikmyndahöfundur.
Fellini fékk stórar hugmyndir, sá stórar sýnir, og það var ekki alltaf auðvelt að framkvæma þær. Thor Vilhjálmsson varð einna fyrstur manna til að kynna Fellini fyrir Íslendingum, skrifaði um hann grein í menningartímaritið Birting 1956. Þá var Fellini búinn að gera meistaraverkið La Strada en átti samt í vandræðum með að fjármagna næstu mynd sína. Thor tók viðtal við meistarann, hér er lítið brot úr því.
Eins og áður segir hóf Fellini feril sinn á tíma nýraunsæisins – ég held megi fullyrða að aldrei hafi húmanismi í kvikmyndagerð risið hærra en í þeirri stefnu. Hann skrifaði handrit að Róm – opin borg eftir Roberto Rosselinin árið 1945. Svo komu myndir hans sjálfs. La Strada, I Vitelloni, Le Notte di Cabiria, La Dolce Vita, 8 1/2, Satyricon, Roma, Amarcord, Casanova, E la Nave Va. Kona hans Giulietta Masina lék í mörgum myndana, Marcello Mastroianni var nánast eins og annað egó höfundarins – en náttúrlega ótrúlega fagur og dapur til augnanna – en Nino Rota samdi ódauðlega tónlist við myndirnar.
20. janúar voru liðin hundrað ár frá fæðingu Fellinis. Þetta myndskeið inniheldur brot úr mörgum mynda hans með tónlist Rota. Sjálfur segi ég eins og er – fáum kvikmyndaleikstjórum ann ég eins og Fellini og ég get alltaf horfið aftur til myndanna hans, þær eru kunnuglegur heimur, fullur af ævintýrum, skringilegheitum, núorðið blandið þátíðarþrá.
