Til stendur að lengja fæðingarorlof úr níu mánuðum í 12 og hækka hámarksgreiðslur þess, samkvæmt frumvarpi Ásmunds Einars Daðasonar, félags- og barnamálaráðherra. Miðað við boðaða lengingu og hækkun má gera ráð fyrir að heildarútgjöld til fæðingarorlofs verði 20 milljarðar árið 2022 samanborið við 10 milljarða árið 2017 á verðlagi hvers árs sem er tvöföldun á tímabilinu, samkvæmt tilkynningu frá ráðuneytinu.
Frumvarpið gerir ráð fyrir lengingu á samanlögðum rétti foreldra til fæðingarorlofs í tveimur áföngum árin 2020 og 2021. Þannig mun samanlagður réttur foreldra barna sem fæðast, eru ættleidd eða tekin í varanlegt fóstur 1. janúar 2020 eða síðar lengjast um einn mánuð eða úr níu mánuðum í tíu mánuði. Síðan mun samanlagður réttur foreldra barna sem fæðast, eru ættleidd eða tekin í varanlegt fóstur 1. janúar 2021 eða síðar lengjast um tvo mánuði til viðbótar og fer þá úr tíu mánuðum í tólf mánuði. Heildarkostnaður við lengingu fæðingarorlofs er áætlaður um fjórir milljarðar króna á ársgrundvelli þegar áhrifin verða að fullu komin fram, samkvæmt tilkynningu frá ráðuneytinu.
„Eitt helsta áherslumál mitt í embætti er að bæta aðstæður barna á sem flestum sviðum og hef ég beitt mér fyrir því að finna leiðir til að bregðast við þeim ábendingum sem hafa komið fram í því sambandi. Það er ánægjulegt að áhrif þess eru þegar farin að koma í ljós,“
segir Ásmundur Einar Daðason, félags- og barnamálaráðherra.
Mánaðarlegar hámarksgreiðslur úr Fæðingarorlofssjóði voru lækkaðar verulega í kjölfar efnahagshrunsins árið 2008 og fóru lægst niður í 300 þúsund krónur. Frá árinu 2013 hafa hámarksgreiðslur úr sjóðnum farið hækkandi en í síðustu tveimur fjárlögum hafa verið stigin stór skref og eru hámarksgreiðslur nú 600 þúsund krónur á mánuði. Heildarkostnaður vegna hærri hámarksgreiðslna síðustu tveggja ára nemur um sex milljörðum á ársgrundvelli þegar áhrifin verða að fullu komin fram.
Foreldrum sem þiggja greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði, og nýta þar með rétt sinn til fæðingarorlofs, hefur fjölgað samhliða hækkunum á hámarksgreiðslum úr sjóðnum. Þannig nýttu 95 prósent foreldra, sem áttu rétt til fæðingarorlofs árið 2018, rétt sinn samanborið við 91 prósent foreldra árið 2015. Útlit er fyrir að þeim foreldrum, sem nýta rétt sinn til fæðingarorlofs, fjölgi enn frekar í ár en útgjöld Fæðingarorlofssjóðs hækkuðu um 22 prósent á fyrsta ársfjórðungi þessa árs borið saman við sama tímabil í fyrra.
Að hluta má rekja þá hækkun til þess að fleiri foreldrar nýta rétt sinn til fæðingarorlofs en auk þess eiga fleiri foreldrar rétt á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði en áður og færri foreldrar fá greidda fæðingarstyrki sem greiddir eru beint úr ríkissjóði. Þá hefur hækkun hámarksgreiðslna úr Fæðingarorlofssjóði bein áhrif á útgjöld sjóðsins auk þess sem fleiri foreldrar fá greiddar hámarksgreiðslur úr sjóðnum vegna almennt hærri launa.
Skipaður hefur verið starfshópur sem hefur það hlutverk að stýra heildarendurskoðun laga um fæðingar- og foreldraorlof. Í þeirri endurskoðun gefst tækifæri til að gera ýmsar frekari lagfæringar á lögunum. Starfshópnum er ætlað að skila félags-og barnamálaráðherra frumvarpi sem gert er ráð fyrir að ráðherra leggi fram á Alþingi haustþingi 2020 en það ár verða liðin tuttugu ár frá gildistöku laganna.
„Samhliða vinnu við endurskoðun laganna stefni ég að því að hefja formlegt samtal við sveitarfélögin um að unnið verði að því að tryggja að börnum bjóðist dvöl á leikskóla við tólf mánaða aldur,“ segir Ásmundur Einar.
