Um klukkan þrjú síðdegis þann 12. október hófst eldgos í Kötlu með miklum dynkjum og látum. Katla hefur að meðaltali gosið um tvisvar á hverri öld og eru gosin nú orðin um 20 talsins síðan landið byggðist. Þetta gos var með þeim allra stærstu og mikil mildi að manntjón varð ekki.
Mesta hættan sem stafaði af Kötlugosinu var hversu hratt flóðið úr Mýrdalsjökli ruddist fram. Um hálftíma eftir gos var flóðið komið til sjávar vestan megin og umkringdi Hjörleifshöfða. Austan megin fór það yfir byggð og náði hlaupið hámarki um sex leytið. Flóðið skiptist í margar kvíslir og bar með sér aur og ísjaka, bæði stóra og smáa.
Upphaflega var talið að þorpið Vík í Mýrdal væri í hættu en svo reyndist ekki vera. Engu að síður flúði fólk þaðan og bátum var komið úr höfninni. Austan megin fóru bæirnir Sandar, Sandasel, Rofabær og Melhóll undir flóðið og húsin gereyðilögðust. Þetta gerðist það hratt að fólk þurfti að flýja á hlaupum en sumir héldu til í útihúsum sínum. Réttamenn þurftu einnig að flýja á hlaupum þegar þeir sáu flóðið koma. Einn náði að komast yfir brúna yfir Hólmsá áður en flóðið hrifsaði hana með sér.
Skepnurnar voru hins vegar ekki jafn heppnar og mannfólkið. Eftir að flóðið rénaði fundust um 70 dauðar kindur og nokkur hross. Fjölmargar skepnur fundust aldrei og hafa þær vafalaust skolast út í sjó.
Gosstrókur Kötlu stóð um fjórtán kílómetra upp í loft með miklu eldingaskýi og sást hann víða á landinu. Miklir dynkir heyrðust í marga daga á eftir og loftið varð þykkt af ösku. Gjóskan dreifðist yfir hálft landið en mest af vikrinum og öskunni dreifðist yfir nærliggjandi sveitir austan megin við Kötlu vegna vindáttar. Þurftu sumir íbúar þar að flýja vegna öskunnar.
Vegna frostanna vetrarins á undan var heyöflun lítil. Þegar eitruð askan lagðist yfir túnin urðu margir bæirnir óbyggilegir um margra ára skeið. Nálægt hundrað manns fluttust úr sveitinni og fjöldi býla fór í eyði. Gosinu í Kötlu lauk 4. nóvember og hefur hún ekki gosið síðan.
