Ekki allir prestar á bandi biskups – Skiptar skoðanir á aðgerðum presta í Laugarneskirkju – Sóknarprestur sakar bisup um aðild að lögbrotik
Skiptar skoðanir eru meðal presta Þjóðkirkjunnar á þeirri ákvörðun Laugarneskirkju að opna dyr sínar og skjóta skjólshúsi yfir íröksku hælisleitendurna Alí Nasír og Majed í lok síðasta mánaðar. Einn sóknarprestur sem DV ræddi við segir biskup Íslands hafa tekið þátt í að skipuleggja lögbrot sem sé alvarlegt mál meðan annar segir að hann vilji frekar að Þjóðkirkjan tæmist en að hún þegi um málefni sem skipti máli.
Aðgerðirnar voru gerðar með blessun biskupsembættisins en þar var ákveðið að láta reyna á hina fornu hefð um kirkjugrið. Líkt og komið hefur fram hélt sú hefð ekki og voru Alí og Majed, þar af annar í járnum, færðir í fylgd lögreglu og starfsmanna Útlendingastofnunar út í bíl og þeim ekið út á flugvöll og þeir síðan fluttir úr landi til Noregs.
Toshiki Toma, prestur innflytjenda, og Kristín Þórunn Tómasdóttir, sóknarprestur í Laugarneskirkju, fóru fyrir framtakinu, sem þau kölluðu mannúðargjörning, sem síðan hefur vakið hörð viðbrögð og misyfirvegaða umræðu.
Brynjar Níelsson, þingmaður Sjálfstæðisflokksins og hæstaréttarlögmaður, hefur sakað prestana um lögbrot með því að hafa reynt að koma í veg fyrir að lögregla gæti framfylgt lögum í landinu. Helgi Magnús Gunnarsson vararíkissaksóknari hefur sömuleiðis talið eðlilegt að Kristín og Toshiki verði áminnt vegna málsins þar sem hann tjáði sig um málið á Facebook og velti fyrir sér hvort Þjóðkirkjan væri hætt að virða landslög og ákvarðanir stjórnvalda. Bætti hann við að mennirnir væru væntanlega múslímar sem myndu ekki láta sjá sig í kristinni kirkju nema þegar það þjónaði hagsmunum þeirra. Ber að halda því til haga að fram hafði komið í fjölmiðlum að Alí og Majed tóku kristna trú, áður en þeim var vísað úr landi.
Annar embættismaður, Ólafur Helgi Kjartansson, lögreglustjóri á Suðurnesjum, hefur gengið skrefi lengra og sagt sig úr Þjóðkirkjunni vegna málsins en lögreglumenn eru ósáttir við hvernig kirkjan hafi stillt lögreglumönnum upp við vegg í málinu.
Agnes M. Sigurðardóttir, biskup Íslands, hefur ítrekað fyrri yfirlýsingar sínar þess efnis að kirkjan standi með þeim sem standi höllum fæti en kirkjan ætlaði ekki í stríð við yfirvöld.
En ekki fylkja allir prestar sér að baki biskupi. Afar skiptar skoðanir eru meðal presta Þjóðkirkjunnar á þeirri ákvörðun Agnesar biskups að styðja og leggja blessun sína yfir þá ákvörðun Laugarneskirkju og prestanna að opna sínar dyr fyrir hælisleitendum sem vísa átti úr landi. Vert er að taka fram að lögreglunni var tjáð hvar mennirnir yrðu og reyndu fulltrúar kirkjunnar í engu að hindra störf lögreglumanna þegar þeir sóttu tvímenningana upp að altari Laugarneskirkju á sjötta tímanum að morgni 28. júní síðastliðins.
DV leitaði til nokkurra presta og spurði þá út í afstöðu þeirra til aðgerðanna í Laugarneskirkju, þ.e. hvort þeir styddu þá ákvörðun kirkjunnar að skjóta skjólshúsi yfir hælisleitendur með þeim hætti sem gert var. Svörin sem fengust endurspegla þann klofning sem virðist vera innan þjóðkirkjunnar, og í samfélaginu um málið, þrátt fyrir að vera ekki tæmandi. Skoðanir eru skiptar.
Geir Waage, sóknarprestur í Reykholti, skilur ekki hvað biskupi hefur gengið til með því að styðja aðgerðirnar og hvað þá að funda með þeim sem að þeim stóðu. Sakar hann biskup um aðild að skipulagningu á lögbroti. Hjálmar Jónsson, sóknarprestur í Dómkirkjunni, telur altari kirkjunnar hafa verið misnotað í pólitískum aðgerðum. Guðrún Karls Helgudóttir, sóknarprestur í Grafarvogskirkju, segir skýrt að kirkjan hafi engin lög brotið. Hildur Eir Bolladóttir, prestur í Akureyrarkirkju, segir aðgerðirnar hafa verið predikun í verki.
Geir Waage skilur ekki hvað biskupi gekk til með því að styðja aðgerðirnar
„Það er ekki hægt að styðja þetta,“ segir séra Geir Waage, sóknarprestur í Reykholtsprestakalli, spurður hvort hann styðji þær aðgerðir sem prestar og Laugarneskirkja gripu til á dögunum. Hann er lítt hrifinn.
„Kirkjugrið eru fyrirbæri sem voru í gildi og full þörf var fyrir þegar þjóðfélögin voru ekki réttarríki. Þegar menn nutu ekki laga eða réttar. Þá leituðu þeir á náðir kirkjunnar og hún skaut yfir þá skjólshúsi. En þegar ríkisvaldið þóttist vera búið að koma því svo fyrir að konungur gat tryggt þegnum sínum frið og frelsi að lögum þá voru kirkjugrið afnumin hér með lögum. Þannig að kirkjugrið eru ekki lengur í lögum. Og í þessu réttarríki okkar eigum við að geta treyst því að farið sé að lögum og þau séu framkvæmd með réttum hætti. Þar af leiðandi er ekki forsenda fyrir þessu,“ segir Geir.
Um þá staðreynd að biskup Íslands hafi lagt blessun sína yfir og stutt aðgerðirnar þá furðar Geir sig á aðkomu æðstu ráðamanna kirkjunnar.
„Ég skil ekki hvað þeim hefur gengið til. Ef það er rétt að þessi samtök sem stóðu að þessu, Án landamæra, hafi átt fund með biskupnum fyrirfram – ég skil það bara ekki. Því að það er bara aðild að áformi um lögbrot, að mínu viti. Ég er ekki lögfróður en mér finnst það augljóst mál að með því að eiga slíkt ráðuneyti þá er verið að leggja á ráðin um að brjóta lög. Það gengur ekki.“
Aðspurður hvort hann telji að það verði einhverjir eftirmálar af þessum aðgerðum innan kirkjunnar kveðst Geir ekki vita það. „Ég vona að það verði ekki miklir eftirmálar, en það er náttúrlega alltaf mjög alvarlegt þegar svona lagað gerist.“
Guðrún Karls segir leitt ef lögreglan taki þessu sem persónulegri árás presta og kirkjunnar
„Mér finnst ekki gott að þessu sé stillt upp sem prestum gegn lögreglu. Það er alveg skýrt að kirkjan var ekki að brjóta lög. Heldur var verið að láta reyna á þessi grið sem er hefð, en hefur ekki neitt lagalegt gildi,“ segir séra Guðrún Karls Helgudóttir, sóknarprestur í Grafarvogsprestakalli. Hún kveðst hafa skilið þetta sem svo að prestarnir hafi aldrei ætlað sér að hindra lögregluna á nokkurn einasta hátt, enda hafi þeir ekki gert það.
„Það var aðeins látið reyna á það hvort þetta gæti virkað því mér skilst að t.d. í Noregi neiti lögreglan staðfastlega að fara inn í kirkju þegar þetta hefur verið gert. Það er mikilvægt að þetta var ekki hugdetta eins prests, heldur eitthvað sem söfnuðurinn stendur á bak við, sóknarnefndin og fólkið sem þau eru að hjálpa er hluti af þeirra samfélagi, eins og var þarna.“
Guðrún segir málið ekki snúast um að einhverjir glæpamenn geti farið inn í kirkju og fengið þar skjól.
„Að því leyti styð ég að þau hafi reynt þetta, til að skapa umræðu og til að benda á hversu óréttlát þessi Dyflinnarreglugerð er og hvernig hún er nýtt til fullnustu hér á Íslandi.“
Guðrún segir mikilvægt að hafa í huga að yfirvöld hafi verið látin vita að flóttamennirnir yrðu í Laugarneskirkju og að hægt yrði að sækja þá þangað.
„Það er erfitt þegar umræðan verður þannig að annaðhvort standir þú með lögreglunni og lögum eða prestum og kirkjunni, þetta er ekki svona svart og hvítt. En það hefur tekist að skapa umræðu og svo er spurning hvort við séum tilbúin að ræða þetta af alvöru, hvernig við tökum á flóttafólki á Íslandi. En það er leiðinlegt ef lögreglan tekur þessu sem persónulegri árás presta eða kirkjunnar á sig, það er svo innilega ekki þannig.“
Þá bendir Guðrún á að þó að prestur innflytjenda og prestur Laugarneskirkju hafi gert þetta þá sé ekki þar með sagt að allir prestar þurfi að vera þessu fylgjandi. Hver hafi sína skoðun. Biskup hafi lagt blessun sína yfir þetta og aðgerðin hafi ekki verið skyndiákvörðun sem gripin hafi verið úr lausu lofti. Meðal annars hafi prófessor í kirkjusögu verið hafður með í ráðum varðandi þessa hefð og þýðingu hennar.
Á ekki að misnota altari kirkjunnar til að knýja fram breytingar, segir Hjálmar Jónsson
„Þessi aðgerð í Laugarneskirkju er vanhugsuð,“ segir séra Hjálmar Jónsson, sóknarprestur í Dómkirkjunni. Hann segir það gott, fallegt og sjálfsagt mál að biðja með fólki. „Það er auðsótt í hvaða kirkju sem er. Það sem er ámælisvert er að gera slíkt að pólitískri aðgerð.“
Hjálmar vill meina að hugmyndin um kirkjugrið í þessu samband sé fráleit. Slíkt hafi komið að gagni í löglausum samfélögum fyrr á öldum. „En að tala um kirkjugrið til að hindra eða torvelda framkvæmd laga og milliríkjasamninga er í besta falli kjánaskapur. Eða er Noregur ekki lýðræðisríki?“ spyr presturinn. Hann segir lög og reglur sífellt vera í mótun og endurskoðun í lýðræðisþjóðfélögum samtímans.
„Vilji fólk breytingar á þeim í einhverjum efnum þá hefur lýðræðið sína farvegi og opnu leiðir fyrir hvern sem er. En altari kirkjunnar á ekki að nota til þess. Það er misnotkun.“
Hildur Eir vill frekar tóma Þjóðkirkju en að kirkjan hætti að predika um það sem skiptir máli
„Þetta var predikun í verki að þessu sinni en ekki bara úr predikunarstólnum,“ segir séra Hildur Eir Bolladóttir, prestur í Akureyrarprestakalli, sem kveðst ánægð með framgöngu og viðbrögð prestanna í Laugarneskirkju. Hún hafi fyrst og fremst upplifað þetta sem táknrænan stuðning og yfirlýsingu um að við þyrftum að endurskoða þessi mál.
„Og gera okkur grein fyrir að manneskjan semur reglur og lög um þetta. Þannig að hún hefur líka vald til að breyta þeim. Ég upplifði að þarna væri kirkjan að undirstrika það að manneskjur væru verðmætari og mikilvægari en einhverjar reglur sem settar eru. Velferð þeirra væri mikilvægari. Mannréttindi og mannslíf væru alltaf yfir reglur hafin.“
Hildur kveðst vissulega hafa samúð með þeim lögregluþjónum sem sendir voru í þetta verkefni en hins vegar geti menn þó aldrei firrt sig ábyrgð á því hvernig þeir gangi inn í aðstæður. Vafalaust hafi þær verið vandasamar en hún ímyndi sér að hægt hefði verið að gera þetta með friðsamari hætti. Það sem máli skipti nú sé að við sem samfélag endurskoðum og tölum um hvernig við ætlum að taka á móti hælisleitendum.
„En mér fannst kirkjan með þessum gjörningi vera að hlýða köllun sinni og skyldum. Ég er sannfærð um að kirkjan var ekki að fara í átök við lögregluna og var ekki að stilla henni upp við vegg. Það er smá fórnarlambshugsunarháttur hjá lögregluyfirvöldum að sjá það þannig.“
Hin verklega predikun hafi verið nauðsynleg til að koma skilaboðum kirkjunnar áleiðis. „Því það er ekki öll þjóðin að mæta í kirkju á sunnudögum þar sem verið er að ræða og predika um þessi mál. Þetta var ekki gert til að styggja lögregluna eða setja hana í erfiða stöðu því við virðum lögregluna það mikið, að þetta sé fagfólk og við séum jafningjar. Þannig störfum við með þeim daglega. En ég er ekkert miður mín yfir því að einhverjir lögreglumenn ætli að segja sig úr Þjóðkirkjunni, mér finnst það ákveðinn píslarvættishugsunarháttur,“ segir Hildur sem klykkir út með sterkum skilaboðum:
„Það er betra að allir segi sig úr Þjóðkirkjunni og Þjóðkirkjan haldi áfram að predika um það sem skiptir máli, frekar en að það séu rosalega margir í Þjóðkirkjunni og Þjóðkirkjan þegi.“
