Álfahöllin í Þjóðleikhúsinu
Höfundur: Bryndís Loftsdóttir.
–
Þjóðleikhússtjóri réð Þorleif Örn Arnarsson til þess að setja á svið leikritið Aftur á kreik, um endurkomu Adolfs Hitlers, á stóra svið leikhússins. En Þorleifur fann fyrir samfélagslegri og listrænni nauðsyn til þess að gera eitthvað annað.
Hann taldi brýnt að Þjóðleikhúsið og listamenn þess endurnýjuðu umboð sitt frá þjóðinni, eins og hann hefur sagt í viðtölum, og fékk því leyfi leikhússtjóra til þess að henda fyrri plönum og setja þess í stað upp verk eftir sjálfan sig. Þetta er spennandi staða og óljóst hvað gerist ef þetta meinta umboð fæst nú ekki endurnýjað.
Leikritið hófst á þekktum línum Shakespeares en aðstandendur sýningarinnar virðast gera sér far um að þakka ekki höfundum þeirra textabrota sem flutt eru í sýningunni eða notuð sem innblástur. Því næst tók við upprifjun á byggingarsögu leikhússins og kynning á leikurum sýningarinnar. Þá tóku við langdregnir bútar og umfjöllun um Fjalla-Eyvind, Stundarfrið, Sjálfstætt fólk, Elínu, Helgu, Guðríði, Þetta er allt að koma, Inuk – Manninn og Pétur Gaut að ógleymdum sigurleik íslenska landsliðsins í fótbolta gegn Englendingum síðasta sumar.
Um sviðið rambaði líka trúður í líki Ronalds McDonalds sem öskraði gjarnan línur sínar út í sal. Afskaplega þreytandi stíll og oft ómögulegt að greina orðaskil. Ef til vill skipti textinn og skilningur áhorfenda leikstjórann engu máli. Það voru líka þuldar upp hinar ýmsu fyrirsagnir úr fjölmiðlum í gríð og erg. Mjög leiðinlegt. Og leikararnir öskruðu líka stundum allir saman til áhorfenda, bæði hátt og lengi. Aftur mjög leiðinlegt.
Hafi einhver samfelldur tónn verið í gegnum sýninguna þá kemur einna helst upp í hugann háð, óvirðing, heimska og hroki gagnvart leikhúsinu, áhorfendum og öllum öðrum en þeim sem að sýningunni standa. En samt er eiginlega á mörkunum að hægt sé að staðhæfa eitthvað slíkt. Þetta var hvorki fugl né fiskur, bara ótrúlega leiðinleg og löng sýning. Korterið sem fór í að velja 10 áhorfendur úr sal til þess að skipta kökunni sem táknaði eignir landsmanna, var eitt skýrasta dæmið um þokkalegar hugmyndir, en slappa og ófrumlega úrvinnslu.
Skásti hlutinn var þó frásögn Ólafíu Hrannar um fátækt á Íslandi. Efniviðurinn var hjartaskerandi en öll úrvinnsla einstaklega máttlaus. Það er ömurlegt hlutskipti að vera fátækur og ná ekki endum saman. Að vera í sömu stöðu í næsta mánuði, á næsta ári og á næsta áratug. Að eiga enga von um betri tíð. Að lifa í stöðugu nei-i, neita öllu, dag eftir dag eftir dag. Berja niður allar langanir til þess að gleðja börnin sín og sjálfan sig eða bara kaupa svolítið hollari mat. Að geta ekki einu sinni sent börnin sín í afmæli bekkjarfélaganna. Ekki núna, ekki á morgun, ekki í næsta mánuði, ekki á næsta ári. Fátæktin bítur í sálina og skaðar alla sem hún nær í.
Álfahöllin var kannski einhvers konar spegill samfélagsins að því leyti að hún þóttist ætla að vera pólitískt leikhús og hafa mikilvægt erindi við þjóðina. Höfundar sóttu bensín fyrir markaðsdeildina til verst settu þegna samfélagsins, gáfu þeim sviðið í stutta stund en unnu ekkert af viti úr sögu þeirra, grófu í raun bara höfuðið í sandinn, rétt eins og samfélagið sjálft. Til að slá einhvern botn í þetta fékk Arnar Jónsson að lokum að flytja texta úr Pétri Gaut eftir Henrik Ibsen með yfirdrifnum dramatískum tilþrifum.
Það má vera að það hafi verið mikill kjarkur hjá Ara Matthíassyni að gefa Þorleifi fullt listrænt leyfi til þess að setja á svið stóra leiksýningu eftir eigin höfði en slíku leyfi hefði jafnframt þurft að fylgja hugrekki leikhússtjórans til að blása sýninguna af ef hún ekki stæðist kröfur um gæði. Því miður var það hugrekki ekki til staðar.
