„Það hefur svolítið verið látið í hendur atvinnugreinarinnar bara að færa rök fyrir því, frá einum tíma til annars, hvernig veiðigjald er og hvort það er of hátt eða lágt.“
Í umræðuþætti RÚV, sem sjónvarpað var frá Grundarfirði fyrir skömmu, lét framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi þessi orð falla í tengslum við réttmæta gagnrýni sína á stjórnvöld og pólitíkina fyrir að hafa ekki átt nógu djúpt samtal við fólkið í landinu um eðli veiðigjalda á síðustu árum.
Á þessu hefur nú orðið breyting. Ný ríkisstjórn hefur hugmyndafræðina á hreinu og skýra sýn á hvað hóflegt veiðigjald á að vera og sýnist vera óhrædd við að fara í samtal við þjóðina.
Breytingin er sú að það er ekki látið í hendur atvinnugreinarinnar einnar að færa rök fyrir veiðigjaldinu. Ríkisstjórnin og meirihluti hennar á Alþingi tekur nú sjálfstæða afstöðu til málsins.
Það þýðir ekki að atvinnugreinin sé útilokuð frá áhrifum. Þvert á móti. Ríkisstjórnin tók verulegt tillit til athugasemda Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi varðandi litlar útgerðir. Það leiddi til umtalsverðrar lækkunar frá upphaflegum áformum.
Vegna þessara pólitísku breytinga fór atvinnugreinin í einhverja dýrustu og umfangsmestu auglýsingaherferð gegn lýðræðislega kjörnum stjórnvöldum, sem um getur. Hitt er svo annað að hún virkaði öfugt.
Einstök fyrirtæki hafa að auki ákveðið að stöðva alla frekari fjárfestingu í heimabyggð. Önnur hafa lýst áformum um að flytja alla vinnslu sjávarafurða til útlanda.
Þessi áform eru athyglisverð í ljósi þess að engar fregnir hafa borist um að fyrstu viðbrögð verði lækkun arðgreiðslna og lítið eitt minni fjárfesting í öðrum óskyldum atvinnugreinum á höfuðborgarsvæðinu.
Nú er komið í ljós að þetta stríð við lýðræðislega kjörin stjórnvöld hefur áhrif á umræður um þinglok.
Það er gömul saga og ný að í tímaskorti getur stjórnarandstaða brugðið fæti fyrir framgang þingmála með því að teygja á umræðum. Þannig virka þingsköpin einfaldlega. Þingmeirihluti getur hins vegar látið krók koma á móti bragði og lengt þinghaldið.
Í tíð fyrri ríkisstjórnar var þessu þó öfugt farið. Þá var það fyrst og fremst innbyrðis ágreiningur stjórnarflokkanna sem stöðvaði mál við þinglok.
Veiðigjöldin eru efst á dauðalista stjórnarandstöðuflokkanna. Ekki vegna þess að þau séu samkvæmt efni sínu meira prinsippmál en ýmis önnur, sem snerta velferð, innflytjendamál eða orkumál.
Það er fyrst og fremst stríð atvinnugreinarinnar gegn ríkisstjórninni, sem veldur því að það yrði meira áfall fyrir hana að láta undan þvingunarvaldi stjórnarandstöðunnar í þessu máli en öðrum.
Stjórnarandstöðuflokkarnir hafa þannig gert þetta mál að reiptogi milli lýðræðis og hagsmuna. Engin ríkisstjórn hefur efni á að skjóta slíkum prinsippátökum á frest.
Efnislega snúast átökin um þrjá milljarða króna.
Fyrri ríkisstjórn lagði fram fjármálaáætlun þar sem gert var ráð fyrir hækkun veiðigjalda um fjóra milljarða króna.
Eftir að hafa tekið verulegt tillit til athugasemda Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi varðandi litlar útgerðir fela tillögur nýju ríkisstjórnarinnar í sér heildarhækkun upp á sjö milljarða króna. Það er talsverð hækkun, en engin kollsteypa.
Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi gerðu enga athugasemd við þá ákvörðun fyrri ríkisstjórnar að leggja fyrir Alþingi hækkun veiðigjalda um fjóra milljarða króna. Þau sáu bara enga hættu í því.
Flestir sjá að mismunur upp á þrjá milljarða króna er ekki efnisleg ástæða stórstyrjaldar á Alþingi.
Mismunurinn er sannarlega tilefni rökræðna við atvinnugreinina og kjósendur. Þær vanrækti fyrri stjórn eins og framkvæmdastjóri SFS hefur bent á.
Stjórnarandstöðuflokkarnir eru aftur á móti í raun að láta þinglokin snúist um hitt: Á hvaða höndum það eigi að vera að færa rök fyrir því, frá einum tíma til annars, hvernig veiðigjald er og hvort það er of hátt eða lágt.
Stjórnarandstöðuflokkarnir vilja að það mat liggi í sömu höndum og verið hefur. Ríkisstjórnin var hins vegar kjörin til að ræða það nánar en fyrri stjórn gerði við eigendur nýtingarréttarins, þjóðina.
