Það er ekki snjöll útsjónarsemi og áræði útgerðarinnar sem skapað hefur þá arðsemi sem til staðar er í íslenskum sjávarútvegi heldur er það kerfið sjálft sem skapar auð útgerðanna. Afraksturinn af auðlindinni hefur ekki runnið til uppbyggingar sjávarplássa um landið heldur í vasa reykvískra auðmanna eða í skúffufyrirtæki í skattaparadísum Karíbahafsins. Útgerðin hefur notað slóð skúffufyrirtækja til að fela afkomuna hér heima. Gjaldtakan í kvótaleigu sem útgerðin sjálf ástundar sýnir raunverulegt verðmæti aflaheimildanna sem útgerðin neitar að borga fyrir.
Þetta kemur fram í grein eftir Þröst Ólafsson, hagfræðing, í Morgunblaðinu í dag. Í greininni kemur fram að undir lok síðustu aldar hafi mælingar og rannsóknir Hafrannsóknarstofnunar á ástandi nytjastofna hér við land leitt í ljós að útrýming þorskstofnsins væri yfirvofandi ef áfram yrði frjáls sókn á miðin. „Þetta gjörbreyttist með tilkomu laganna um stjórn fiskveiða. Ríkisvaldið tók frumkvæðið. Nýtt kerfi bjó sjósækjendum auð í garð. Veitti tímabundinn einkanýtingarrétt, ekki eignarrétt, á útdeildum árlegum aflaheimildum. Þetta kerfi, ekki snjöll útsjónarsemi og áræði, skóp þann mikla arð sem útgerðir búa nú við.“
Þröstur segir að þrátt fyrir skýr lagaákvæði hafi útgerðarmenn slegið eign sinni á fiskinn í sjónum og neiti að greiða hráefnisgjald fyrir nýtingarréttinn. „Nú mun það vera einstakt að nokkur alvöru atvinnugrein búi við ókeypis, dýrmætt hráefni. Þetta má líka kalla opinbera niðurgreiðslu. Og þar er ekki skorið við nögl. Það var þessi mikla niðurgreiðsla sem gerði íslenskum útgerðum kleift að hefja starfsemi erlendis. Auðvitað vilja þeir ekki missa þessa miklu fyrirgreiðslu. Þversögn málflutnings þeirra birtist best í þeirri gjaldtöku sem þeir sjálfir stunda í kvótaleigu og telja eðlilega. Aumkunarvert er grobb útgerðanna um uppbyggingu sveitarfélaga á landsbyggðinni. Þeim er í mun að fela þá staðreynd að hluti af ofurarði útgerðanna hefur runnið til útlanda eða til umfangsmikilla uppkaupa á innlendum fyrirtækjum. Voru þær fjárfestingar ekki teknar frá uppbyggingu í heimabyggð? Það flokkast undir ósvífni að hóta flutningi landvinnslunnar úr landi.“
Þröstur bendir á að skömmu eftir komu aflamarkskerfisins hafi eitt stærsta íslenska útgerðarfyrirtækið hafi kaup á þýskum úthafsútgerðum. „Voru þessir fjármunir ekki teknir frá landsbyggðinni? Svona fjárfestingar höfðu alltaf forgang umfram uppbyggingu í heimahéraði. Með fullar hendur fjár var förinni haldið áfram suður á bóginn. Slóðin var vörðuð skúffufyrirtækjum sem fela og rýra áttu afkomuna heima fyrir. Skattaparadísir Karíbahafsins voru fleirum en þeim glitrandi freisting.“
Hann skrifar að síðar hafi hafist uppkaup á íslenskum fyrirtækjum. „Heilu greinarnar hurfu úr samkeppnisrekstri til fákeppni. Var það af góðsemi við landsbyggðina? Þeir geta sóað peningum í óskyld viðfangsefni en treysta sér ómögulega til að greiða fyrir hráefnið sem skaffar auðinn. Verði þeir neyddir til þess, leiði það, að sögn, óhjákvæmilega til samdráttar á heimaslóð. Hvílík hundalógík! En í hverra vasa fóru umræddir milljarðar sem notaðir voru til að kaupa innlend fyrirtæki? Ekki fóru þeir í uppbyggingu plássanna út um land. Ekki til að bæta vegakerfið á landsbyggðinni. Nei, þeir enduðu í reykvískum vösum fyrri eigenda. Ásetningur ríkisstjórnarinnar nú er að ná í brotabrot af þessum peningum til styrkingar innviðum landsins. Það er betri staður en Karíbahafið eða reykvískir auðmenn.“
