Frétt DV frá 14. júní þess efnis að öll börn nema tvö sem útskrifuðust úr Barnaskólanum á Eyrarbakka og Stokkseyri hefðu verið kölluð upp á svið og þeim afhent þar verðlaun á meðan tvö börn sátu hnípin í salnum og fengu enga viðurkenningu, hefur vakið gífurlega athygli og leitt til umræðna í samfélaginu um skólaverðlaun.
Viðar Halldórsson félagsfræðiprófessor birti áhugaverða grein um málið á Kjarnanum í gær, þann 21. júní.
Viðar bendir á að nemendur hafa mismikið forskot þegar kemur að möguleikum á því að fá háar einkunnir. Sumir glími við raskanir sem þeir hafa enga stjórn á, til dæmis lesblindu og athyglisbrest. Sumir búi við erfiðar heimilisaðstæður á meðan aðrir eiga foreldra sem eru vel í stakk búnir til að styðja við bakið á þeim:
„Sumir nemendur eru því með fyrirframgefið forskot á aðra þegar kemur að námi og ná því kannski hærri einkunnum forskotsins vegna, frekar en vegna einhverra eftirsóknarverðra eiginleika sem þeir hafa tileinkað sér í sjálfu náminu. Á meðan sitja aðrir nemendur aftar í röðinni og þá mögulega vegna hindrana sem þeir fengu óverðskuldað í fangið.“
Viðar bendir á að nemendurnir sjálfir hafi litla stjórn á þeim þáttum sem eru ýmist hvati eða hindrun til afreka í námi. Nánast ógjörningur sé hins vegar „að sundurgreina að hve miklu leyti einkunnir hæstu nemendanna skýrast af utanaðkomandi forskoti þeirra á aðra nemendur, eða af natni þeirra við námið. Að sama skapi er næsta ómögulegt að sundurgreina að hve miklu leiti einkunnir þeirra nemenda sem lægri eru skýrast af utanaðkomandi hindrunum, samanborið við aðra nemendur, eða af skorti á natni þeirra við námið.“
„Má ekki bara sleppa þessu?“ spyr Viðar og leggur til að verðlaunaafhendingar á skólaútskriftum verði lagðar niður. Hann segir:
„Fyrir utan þær vafasömu forsendur sem liggja að baki slíkum verðlaunum (sem stiklað hefur verið á hér að ofan), þá eru aðrir þættir sem einnig má horfa til í þessu samhengi. Til dæmis má halda því fram að þeir nemendur sem fá hæstu einkunnirnar þurfi ekkert sérstaklega á þeirri ytri umbun að halda sem felst í bóka- og blómaviðurkenningum á tyllidögum. Því ytri umbunin sem öllu máli skiptir fyrir nemendur birtist auðvitað í formi þeirra einkunna sem þeir fá á einkunnaspjaldið sitt. Einkunnir þeirra nemenda sem hvað hæstar einkunnir hafa virka sem gjaldmiðill inn í framtíðina. Sterkar einkunnir veita þessum nemendum hvatningu og sjálfstraust, styrkja sjálfsmynd þeirra, sem og veita þeim aukið aðgengi að frekari menntun og inngöngu á vinnumarkað, umfram þá sem lægri einkunnir kunna að hafa. Umbun þeirra sem hæstar einkunnir hafa fyrir námsárangur sinn er því nóg fyrir.“
