Bjarni Bernharður Bjarnason ritar:
Tímar froðunnar
Við lifum á tímum froðunnar – því miður. Flestir rithöfundar þjóðarinnar vinna eftir
þeirri forskrift að þeirra eina skylda sé að malla skáldsagnagraut ofan í
smáborgarann. Sá rammi sem íslenskir rithöfundar hafa verðið innan undanfarinn 50
– 100 árin, hefur þrengst. Rithöfundar eru ekki lengur virkir þjóðfélags- og
menningargagnrýnendur, heldur eru þeir undirlægur markaðsaflanna. Það er
sannarlega dapurlegt að horfa uppá margan efnishöfundinn lenda í þeytivindu
auðvaldsins – og verða að skrípi. Það skal viðurkennast að manneskjan er breysk,
hefur takmarkaða stjórn á sjálfri sér, lætur undan sinni eigin hégómagirnd og villist
gjarnan á hvað séu andlegt verðmæti og hvað sé innantóm froða. Þetta á við um
allar listgreinar, málaralist, tónlist og skáldskap o.s.frv. Orsökin fyrir þessari
menningarhnignun má rekja til þeirra vansæmdar sem heimurinn býr við í dag, að
fjármagnseigendur eru æ meira að seilast til pólitískra áhrifa og gera sig gildandi í
allri innri gerð samfélagsins. Og eins og flestum ætti að vera ljóst, þá hafa
fjármagnseigendur aðeins eitt markmið: „Að græða meira og meira“. Þessi veruleiki
hefur veikt menningargrunn íslensku þjóðarinnar, hefur dregið úr hæfni borgarans að
greina á milli froðulistar auðvaldsins og „alvöru listar“. Fari sem horfir, að
froðumenningin verður allsráðandi, gæti það leitt til andlegra flatneskju þjóðarinnar, í
framtíðinni. Akkúrat það! „framtíðin“, hvernig er umhorfs innan veggja framtíðar? Það
er sannarlega alveg þess virði að velta þeirri spurningu fyrir sér.
Áherslur pólitíkusa standa um það „að búa í haginn“, sem í fljótu bragði mætti
ætla að væri hugsjón um að tryggja landslýð velsæmandi lífsskilyrði til framtíðar. Því
er haldið á lofti að hagvöxtur sé sá drifkraftur sem bægi frá þungum hugsunum og
kvíða borgarans fyrir framtíð sinni. Það er einfaldlega röng hugmyndafræði.
Ofhleðsla á veraldlegri neyslu slævir og brenglar manninn, gerir hann firrtan og
blindar hans innri sýn – hann verður “heilablindur.“ – græðgi gerir manninn
heimskan. Heilablinda kemur í veg fyrir að maðurinn sé fær um að reikna út
framskrið menningarheimsins – hvað sé handan sjóndeildar tímans, hvaða heimur
bíði afkomenda hans. Að lykillinn að lífshamingjunni felist í því að seðja
neysluhungrið, eins og postular frjálshyggjunnar boða, er vegurinn fram af brúninni.
Að setja veraldleg gildi ofar andlegum gildum er manneskjunni stórhættuleg
þróun. Hinn andlegi kraftur skyldi vera leiðandi í lífi hverrar mannveru, en ekki hinar
veraldlegu uppstillingar auðvaldsins, sem eru auðvitað ekkert annað en „glapsýnir“,
ætlaðar til forheimska lýðinn og gera hann að viljalausu verkfæri í höndum
harðsvíraðra peningamanna og spilltra stjórnmálamanna. Það þarf ekki að velkjast í
vafa um hvaða áhrif það hefur að grafa undan stoðum íslenskrar menningar, að
útvatna hin listrænu gildi – að gelda hinn andlega frumkraft. Það er ekki góður „díll“
að skipta á andlegum seim fyrir veraldlegt hismi.
