Viðhorf okkar til auglýsinga er skrítið. Við viljum helst ekki sjá nema lítið af auglýsingum en auglýsingar eru nauðsynlegar til að hægt sé að reka fjölmiðla sem við öll notum. Og fjölmiðlar eru nauðsynlegir, ekki bara fyrir lýðræðið heldur alla upplýsingamiðun í samfélaginu. Líkt og kemur fram í grein Matts Stoller, sem birtist á vef Guardian, hafa auglýsingar haldið fjölmiðlum uppi síðan snemma á 19. öld.

Nú er staðan sú að tvö bandarísk risafyrirtæki raka til sín auglýsingafé alls staðar úr heiminum. Þetta hefur veikt fjölmiðla gríðarlega mikið. Sagt er að síðan 2007 hafi helmingurinn af störfum á fréttastofum í Bandaríkjunum tapast.

Facebook og Google hafa stillt sér upp á milli fjölmiðlanna og notenda þeirra og fleyta rjómann. Tekjur Facebook verða á þessu ári 60 milljarðar dollara en Google 110 milljarðar dollara. Mikið af þessu fé fór áður í útgáfu fjölmiðla, en rennur nú til milliliða, netveitna, sem fá innihald sitt frá fjölmiðlum án þess að borga fyrir það. Og greiða víðast hvar litla sem enga skatta.

Stoller fagnar því að loks sé komin upp hreyfing í þá átt að takmarka völd netrisanna. Það séu góðar fréttir fyrir lýðræðið og frjálsa fjölmiðlun. Ég held þó að sé ekki sérstök ástæða til bjartsýni.

Hér á Íslandi gætum við staðið frammi fyrir því að auglýsingar færist nær alfarið yfir á samskiptamiðla. Það má vera að ríkisstjórnir víða um heim reyni að minnka völd netrisanna, en allt bendir þó til þess að hlutur þeirra á auglýsingamarkaði haldi áfram að aukast.

Hvort það er lausn í þessu sambandi að taka Ríkisútvarpið af auglýsingamarkaði? Um það má deila. Ef litið er á hið stærra samhengi má sjá að Google og Facebook eru með kverkatak á fjölmiðlum út um allan heim – og Ísland fer ekki varhluta af því.