Spillingarsaga Íslands er merkilegt rannsóknarefni – það er ekkert sérlega margt sem bendir til þess að þjóðfélagið hafi orðið mikið ógeðslegra eftir árið 2000 en áður var.
Það er svosem spurning hvað á að fara langt aftur, en sagt er að Hannes Hafstein hafi eindregið markað stefnuna í átt til svokallaðrar útnefningaspillingar, hann var ódeigur við að raða vildarvinum og samherjum í embætti. Þett stóð svo alla tuttugustu öldina, ég man þegar ég var á Helgarpóstinum í eina tíð, þá birtist fjöldi greina um hvernig var raðað á garðann við ráðningu sýslumanna.
Fjármálaspillingin verður nokkuð gengdarlaus þegar Kaninn settist að í Keflavík. Þá voru beinlínis stofnuð fyrirtæki með tengsl inn í stjórnmálaflokkanna til að mjólka bandaríska herinn. Aðrir fengu helst ekki að komast að. Þessi saga hefur aldrei verið skráð almennilega.
Við stiklum á stóru.
Bankarnir voru þannig að helst engir fengu fyrirgreiðslu nema þeir væru í réttri klíku. Allar gáttir stóðu opnar fyrir klíkubræðrum og vildarvinum – aðrir þurftu að standa í endalausu smjaðri fyrir bankamönnum. Ég var einmitt að rifja það upp í gær með konu sem man þessa tíma hvernig venjulegt fók þurfti nánast að fara á hnén fyrir bankastjórum. Fyrirtækjum sem voru ekki þóknanleg valdaöflunum var miskunnarlaust komið í kné. Bankastjórarnir voru flokkspólitískt skipaðir eftir ákveðnum kvótum – þannig var það alveg upp í Seðlabanka.
Það sem gerist í kringum 2000 er að spillingin er einkavædd með öllu klabbinu. Útnefningaspillingin hélt áfram, en í staðinn fyrir að koma bönkunum í hendurnar einhverjum sem höfðu þekkingu á slíkum rekstri og vorum máski traustsins verðir – um tíma stóð til að selja Landsbankann til Skandinaviska Enskilda – var þeim útdeilt til fjárglæframanna sem voru í nánum tengslum við flokkana. Þeir flýttu sér að moka sem mestu fé í eigin vasa, meðal annars með gengdarlausum lánveitingum til sjálfra sín (370 milljarðar króna hafa verið nefndir í því sambandi), þeir keyptu fjölmiðla og stjórnmálamenn – á braski þeirra var þó bitamunur en ekki fjár frá því sem áður var.
