Árni Þór Sigurðsson, fyrrverandi þingmaður Vinstri grænna og sendiherra í Rússlandi áður en sendiráðinu var lokað, spyr hvort það sé ekki affarasælast fyrir Ísland að ganga í Evrópusambandið. Aðstæður og umhverfi alþjóðamála hafa tekið breytingum.
Líkt og flestir þingmenn Vinstri grænna var Árni Þór mótfallinn inngöngu Íslands í Evrópusambandið á sínum tíma. Skrifaði hann meðal annars grein í Morgunblaðið árið 2015 um að betra væri að standa utan sambandsins. Það hefur nú breyst eins og kemur fram í grein Árna Þórs á Vísi í morgun.
„Það er gömul saga og ný að það skiptast á skin og skúrir í sambúð þjóða og samfélaga. Aðstæður og umhverfi alþjóðamála taka breytingum frá einum tíma til annars og ríki þurfa sífellt að huga að því hvernig hagsmunum þeirra er best fyrir komið í samfélagi þjóðanna, hvort sem litið er til stjórn- eða öryggismála, efnahags-, menningar- eða félagsmála o.fl.,“ segir Árni Þór í greininni.
Árni Þór var sendiherra í Rússlandi áður en Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir þáverandi utanríkisráðherra tók ákvörðun um að kalla sendiherrann heim. Siðar bárust fréttir af því að íslenskt starfsfólk sendiráðsins hefði verið undir stanslausum ógnunum frá Rússum og meðal annars hafi verið brotist inn á heimili þess.
Árni Þór vísar í átök og stríðsrekstur, misskiptingu auðs og félagslegt ranglætis, kynþáttamismunun og mannréttindabrot víða um heim. Til að mynda á Gaza og í stríðinu í Úkraínu.
„Stríðið í Úkraínu er sorglegt dæmi um það hvernig sjálfskipað stórveldi telur sig geta, með frekju og yfirgangi, farið sínu fram í krafti hernaðarstyrks,“ segir Árni Þór. Tylliástæður séu gefnar fyrir innrásinni, svo sem ógn af stjórnarstefnunni í Kyiv og stækkun NATO. Stjórnmálaheimspeki Machiavellis skíni í gegn, það er að hinir sterku geri það sem þeir komist upp með og að virðing fyrir sjálfsákvörðunarrétti þjóða eigi undir högg að sækja.
„Fyrir smáríki eins og Ísland skiptir öllu máli að alþjóðakerfið virki og sé sterkt. Ríki sem hvorki hafa hernaðarlega né efnahagslega burði til að beita því afli í samskiptum við önnur ríki verða að treysta á sterkar alþjóðastofnanir og virðingu fyrir alþjóðalögum og öðrum skuldbindingum,“ segir Árni Þór. „Þegar sótt er að þessum grundvallarþáttum ríður sérstaklega mikið á að efla og treysta samstarf við ríki sem deila sömu gildum og beita áhrifum sínum í krafti slíkrar samstöðu.“
Frá lokum seinni heimsstyrjaldar hafi efnahagslegir hagsmunir stýrt utanríkisstefnu landsins og síður verið hugað að því sem Ísland geti lagt af mörkum á alþjóðasviðinu. Í brimróti nútímans sé brýnt að Ísland hugi að stöðu sinni hvernig landið geti orðið að liði í þágu friðar, lýðræðis, mannréttinda og félagslegs réttlætis sem og hvernig öryggið sé best tryggt.
„Þegar kemur að þátttöku Íslands í fjölþjóðlegu samstarfi þá hefur það hins vegar oft valdið umtalsverðum deilum í samfélaginu. Þannig var deilt um aðild Íslands að Atlantshafsbandalaginu, EFTA, EES og Schengen en góð samstaða hins vegar um þátttöku í hinu norræna samstarfi og í Evrópuráðinu og aðildin að Sameinuðu þjóðunum er nú að segja má óumdeild,“ segir Árni Þór. „Ísland á tvímælalaust samleið með öðrum Evrópuþjóðum, hvort sem litið er til stjórnmála, viðskipta, öryggis- og varnarmála, menningar eða félagslegrar samheldni, enda þótt áherslur og hagsmunir geti vissulega verið mismunandi á köflum. Virk þátttaka okkar í ofangreindum samtökum og bandalögum styrkir Ísland og á vettvangi þeirra allra getum við aflað sjónarmiðum okkar og gildum breiðari samstöðu.“
Hvað varðar stöðu Íslands gagnvart ESB hafi efnahagsleg sjónarmið, einkum sjávarútvegur, verið fyrirferðarmikil í umræðunni sem og að fullveldisrökum hafi verið beitt af hálfu þeirra sem eru andsnúnir inngöngu.
„En ef litið er til annarra þátta, eins og að tryggja stöðu lýðræðis og mannréttinda eða þess hvar Ísland vill almennt skipa sér í sveit í ölduróti alþjóðasamskipta, verður sú spurning æ áleitnari hvort ekki sé affarasælast að taka Evrópuskrefið til fulls, enda er Ísland vitaskuld nú þegar þátttakandi í umtalsverðum hluta Evrópusamvinnunnar. Í öllu falli er mikilvægt að sú umræða, sem óhjákvæmileg er á næstu misserum í því sambandi, hverfist um grundvallarafstöðu og hvernig við best verjum þau pólitísku, menningarlegu og siðferðilegu gildi sem þorri Evrópuríkja á sameiginleg en sem sótt er að úr ýmsum og ólíklegustu áttum um þessar mundir,“ segir hann að lokum.
