Tveir Seðlabankamenn hafa birt skýrslu sem fjölmiðlar vitna nokkuð í. Þar er fjallað um „hið fjármálalega gjörningaveður“ 2007- 2008. Meðal annars er velt vöngum um hvort hefði verið betra fyrir íslenska hagkerfið að hafa evru eða krónu. Við því er ekki einfalt svar – en það er dálítið eins og það sé tabú innan Seðlabankans að viðurkenna að peningastefnan var ónýt. Eitt var auðvitað að ætla að byggja bankakerfi sem var margföld stærð ríkisins á pínulitlum gjaldmiðli – það gat ekki endað nema með ósköpum.

Og svo var það vaxtamunurinn milli Íslands og annarra landa sem var eitur – og getur hæglega orðið það aftur. Vaxtamunurinn er alltaf til staðar, á árunum fyrir hrun keyrði hann úr hófi fram vegna þenslunnar á Íslandi og síendurtekinna vaxtahækkana. Þetta varð að eins konar vítisvél. Fjármagn streymdi til landsis í leit að skjótfengnum gróða. Gengi krónunnar rauk upp og Seðlabankinn festist í að halda því háu – eins og hefur margoft verið sagt var Seðlabankinn farinn að starfa eftir gengismarkmiði ekki verðbólgumarkmiði. Nú að eru horfur á að verðbólgumarkmiðiðið náist á næstunni, en það hefur hérumbil aldrei gerst. Það segir sitt um misheppnaðan Seðlabanka.

Enn voru vextirnir hækkaðir – til að slá á þenslu, en það hafði þær afleiðingar að þenslan jókst!

Þetta olli því svo að landsmenn fóru að skuldsetja sig í erlendri mynt í stórum stíl – eða með lánum sem voru tengd við gengi erlendra gjaldmiðla. Hin verðtryggðu íslensku lán urðu vara sem fólk vildi ekki kaupa á þeim tíma – hin lánin sem byggðu á ofurgenginu og vaxtamuninum voru svo miklu meira freistandi.

Þetta er eitthvað sem breytist ekki. Stýrivextirnir á  Íslandi eru núna 7 prósent – og þykir rosa gott –  en víða erlendis eru þeir nálægt núllinu. Samt eru í gildi gjaldeyrishöft sem takmarka fjármagnshreyfingar til og frá landinu. Vaxtamunurinn verður alltaf mikill í núverandi kerfi og það er nauðsynlegt að brjótast út úr því.