„Ég hef verið kvíðin. Ég hef næstum því ælt af kvíða. Ég hef titrað, svitnað og haldið að hjartað ætli úr mér af kvíða. Ég hef hugsað hugsanir í kvíða sem ég skil ekki af hverju ég hugsa þegar ég er ekki með kvíða eins og „Hvað ef flugvélin brotlendir í hafinu og ég verð étin af hákörlum?“ Ég er kvíðin þegar ég sest upp í flugvél. Ég er kvíðin þegar börnin mín ferðast með öðrum í bíl og ég er kvíðin fyrir aðgerðum.“
Á þessum orðum hefur Sigga Karls heilsuráðgjafi, sem heldur úti síðunni Heilbrigð heilsuráðgjöf á Facebook, nýjustu færslu sína „Kvíði og dóp“.
„Í gær horfði ég á þátt á Rúv sem heitir „Lof mér að lifa.“ Hann var áhugaverður, átakanlegur, sorglegur og fróðlegur. Hann veitti mér ákveðna sýn sem mig langar að deila með ykkur: “Allt þetta fólk sem við töluðum við og voru í harðri neyslu, áttu það sameiginlegt að vera með mikinn langvarandi KVÍÐA og hafa ekki fengið nægjanlega góð tengsl innan fjölskyldu sinnar.” Læknar hafa dælt út í samfélagið morfíni og öðrum ópíum skyldum lyfjum vegna allskonar ástæðna. Sumar ástæðurnar eru skiljanlegar. Aðrar ekki.“
Síðasta vetur minnist Sigga þess að hafa horft á þátt sem fjallaði um svæði í Virginíu, þar sem ¼ hluti íbúa voru háðir einhverskonar fíkniefnum og voru í harðri neyslu. Samkvæmt Siggu var ástæðan þar sú að læknar höfðu dælt út lyfjum og síðan tóku yfirvöld í taumana og settu stólinn fyrir dyrnar.
„Eftir sátu fíklarnir. Berjast um hverja pillu, gera allt fyrir næsta skammt. Ferlið hljómar kunnuglega. Ég tók eftir því í þættinum „Lof mér að lifa“ að fram kom að Ísland er í öðru sæti yfir dauða tengdum ofneyslu lyfja í heiminum. Stórasta land í heimi með mörg heimsmet. Við greinilega gerum allt með trompi.“
Ástæða þess að Sigga ákvað að fjalla um þetta tiltekna málefni segir hún vera vegna þess að henni finnst við Íslendingar ekki sjá skóginn fyrir trjánum.
„Við eyðum brjáluðum pening í forvarnir. Við tölum um vandamálið. Tökum andköf. Horfum með tárin í augunum á þetta fólk. Skiptum svo um stöð. Þetta er hræðilegt segjum við. Yfirvöld herða reglur. Yfirvöld njósna um lækna. Það er sett upp kerfi sem gerir það að verkum að þessar pillur fari ekki í umferð. Útrýmum vandanum með því að taka dópið. Setjum unglinginn í straff! Við sem þekkjum unglinga – vitum að ef við setjum þá í straff, þá strjúka þeir sem ætla sér að strjúka. Sama hvað. Eftir sitja týndar sálir sem gera allt til þess að fá næsta skammt.“
Segir Sigga að ef til þess kæmi að mjólkin úti í búð væri takmörkuð, þá færi fólk að hamstra og selja hana á svörtu.
„Ef framboð er lítið þá er slegist. Líka um dópið. Ég held að vandamálið sjálft sé ekki dópið. Það er afleiðingin, það er sýnilegi hlutinn. Það er útkoman. Birtingarmyndin. Vandamálið er hins vegar í flestum tilfellum, áralöng vanlíðan ungmenna sem kunna ekki önnur ráð en að slökkva þessa ógeðslegu tilfinningu sem herjar á þau: Kvíðinn. Ungmenni í vellíðan og með rými til þess að vinna úr því sem lífið hendir til þeirra, eru í miklu minni hættu að velja sér skaðlegar aðstæður. Ég ætla ekki að gerast svo djörf að alhæfa. Ég þekki fullt af dæmum þar sem ungt fólk ekki í neyslu, lætur undan þrýstingi og tekur inn. Veikist illa eða fellur frá.“
Segist Sigga þekkja fullt af fólki sem glímir við fíkniefnavandamál.
„Yndislegt fólk eins og við erum flest í grunninn. ÖLL eiga þau það sameiginlegt að hafa upplifað áföll, kvíða og aðrar sársaukafullar tilfinningar í æsku (í kjölfar eineltis, útskúfun, misnotkunar, ástleysis foreldra eða annarra áfalla.) Og hafa ekki fengið tækifæri til að vinna úr þeim. Tilfinningin: „Ég er ekki nóg” hjá ungmenni sem hefur ekki fengið uppörvandi uppeldi, getur komið í kjölfarið á ljótum orðum á netinu. Oft þarf ekki mikið til, ef grunnurinn er ekki sterkur.“
Veltir Sigga því fyrir sér hvernig hlutirnir yrðu ef meira fjármagn yrði lagt í það eitt að vinna með ungmennum með kvíða.
„Öll okkar orka sett í heimilin og skólana. Leyfa nemendum að tjá sig. Kenna þeim að tala um tilfinningar, kenna þeim að vinna úr þeim, kenna þeim að það sem þeir hugsa sé eðlilegt og að geta sagt upphátt með reisn: „Mér líður ekki vel, ég þarf hjálp!“ Og að það sé í alvöru til hjálp sem lætur kvíðan fara, eða minnkar hann.“
Segist Sigga ekki vera það einföld að halda það að með því að leysa úr flækjum og tilfinningum ungmenna þá yrði heimurinn dóplaus.
„En ég held að þarna sé réttur staður til þess að byrja á. Getið þið ímyndað ykkur að vera með stanslausan kvíða frá morgni til kvölds, fá ekki rými til þess að tala um hann eða vinna á honum og prófa svo efni sem gefur ykkur andartaks frið frá því ástandi. Ég hugsa að ég myndi freistast. Ég held að við þurfum að hætta að reyna að slökkva elda og fara að vökva garðinn okkar, svo hann þorni ekki upp og brenni.“
