Gamma er félag sem var stofnað í kringum hrunið af fyrrverandi starfsmönnum Kaupþings. Þeir fóru úr spákaupmennsku með bankapappíra yfir í spákaupmennsku með húsnæði.
Má segja að Gammahafi verið sett á laggirnar á hárréttum tíma, því eftir að höftin lokuðust í kringum Ísland fór að magnast upp gríðarleg húsnæðisbóla – mikið af krónum veltist um í kerfinu í leit að fjárfestingu, ekki síst peningar lífeyrissjóða.
Við þetta bætist ferðamannastraumur sem enginn gat séð fyrir – verð á húsnæði er nú víða komið langt yfir sársaukamörk.
Í slíku bóluástandi getur félag eins og þetta stækkað gríðarlega ört. Veðrýmið eykst stöðugt – og þetta er starfsemi sem bönkum finnst gott að lána í, ábatinn getur verið skjótur ólíkt því sem til dæmis er þegar framleiðsla eða vöruþróun á í hlut. Þetta er í raun ágætt sýnishorn af því hvernig hið síðkapítalíska hagkerfi starfar.
Í gær var tilkynnt að Gamma hefði keypt mikinn fjölda af íbúðum af Íbúðarlánasjóði, þær voru undir hatti leigufélags sem nefnist Klettur, 450 íbúðir á einu bretti. Þetta er náttúrlega ekki annað en stór einkavæðing. Á sama tíma og félagsmálaráðherra er að berjast við að koma í gegn húsnæðisfrumvörpum er svo lítið beri á selt burt leigufélag í opinberri eigu. Ekki hefur verið mikil umræða um þetta, en Drífa Snædal, sem situr í stjórn Íbúðalánasjóðs mun hafa mótmælt þessum málatilbúnaði.
Ýmislegt hefur verið ritað um Gamma síðustu árin, en þó í raun furðu lítið miðað við umsvifin. Gamma hefur ræktað ímynd sína með því að styrkja alls kyns menningarstarfsemi – eiginlega er meira fjallað um það. Formaður félags fasteignasala lýsti áhyggjum vegna félagsins fyrir nokkrum misserum, lýsti eignasöfnun þess, hvernig félagið hefði áhrif á húsnæðverð og hvernig leiga hefði „hækkað allverulega í eignum sem þeir eru með í útleigu“. Kjarninn birti líka grein sem fjallaði um ágengni Gamma á húsnæðismarkaði.
Í upphafi árs skrifaði stjórnsýslufræðingurinn Gunnar Alexander Ólafsson grein sem nefnist Kletturinn hverfur hér á Eyjuna. Gunnar fjallaði þar um fyrirhugaða sölu á Kletti.
Nú hefur ríkisvaldið ákveðið að hefja söluferli á merku fyrirbæri sem heitir Leigufélagið Klettur, sem er dótturfélag Íbúðalánasjóðs. Leigufélagið hefur leigt út íbúðir um land allt og býður einstaklingum uppá langtímaleigu á húsnæði. Allt sniðið að þörfum leigjenda. Klettur hefur boðið leigjendum upp á öryggi á leigutíma sem finnst ekki á almennum markaði í dag. Ekki var hægt að segja upp leigusamningi nema vegna vanefnda eða skemmda eða m.ö.o. leigendur bjuggu við öryggi hjá Kletti sem þekkist ekki á leigumarkaði.
Leigufélagið var aðgerð Guðbjarts heitins Hannessonar þáverandi velferðarráðherra til að auka framboð á húsnæði til langtímaleigu og mæta óskum vaxandi hóps leigjenda. Ætíð hefur verið mikil eftirspurn eftir íbúðum félagsins. Úti er ævintýri því nú hefur verið ákveðið að selja fyrirtækið. Þessi félagslega tilraun til að skapa leigjendum öryggi til langs tíma er á enda komin. Leigufélagið hefur verið vel rekið og hefur notað hagnað til að fjölga íbúðum. En hvaða áhrif mun sala á fyrirtækinu hafa?
- Leiguverð mun hækka, því kaupendur þurfa að fá fjárfestingu sína til baka á ákveðnum tíma.
- Leigutími verður takmarkaður og óöryggi leigjenda eykst.
- Staða núverandi leigjenda mun veikjast ásamt því að gera nýjum leigjendum erfiðara fyrir að leigja hjá þeim.
Vegna framangreindra atriða er salan á fyrirtækinu óskiljanleg. Fyrirtækið er vel stætt og hefur skilað tekjum til Íbúðalánasjóðs. Tilurð þess hefur skapað öryggi hjá þúsundum einstaklinga sem hafa loks séð fram á öryggi í langtímaleigu.
Salan vekur einnig upp spurningar í ljósi þess að leigjendum hefur fjölgað mikið undanfarin ár eða um 50% frá árinu 2004. Í dag er hlutfall leigjenda á húsnæðismarkaði um 22% en var 14% árið 2004. Í stað þess að auka þjónustu fyrirtækisins og gefa fleiri leigjendum kost á að njóta öryggis á leigumarkaði hafa yfirvöld félagsmála í landinu (Félagsmálaráðuneyti og Íbúðalánasjóður) ákveðið að auka óöryggi þessa hóps.
