Ég ætla að endurbirta hér tvær greinar sem ég hef skrifað á undanförnum mánuðum um millistéttina – af gefnu tilefni. Það er ágætt að létta á skuldabyrði millistéttarinnar og millitekjufólks, en það þarf örugglega miklu til ef á að veita henni upprisu:
Drepur græðgin kapítalismann?
Því miður er það svo að líklega mun græðgin á endanum fara með kapítalismann – sem þó er í sinni milduðu útgáfu eftirstríðsráranna besta þjóðfélagskerfi sem hefur verið til á jörðinni.
En svonefndur túrbókapítalismi er farinn svo úr böndunum að meira að segja hörðustu hægrimenn treysta sér ekki til að verja hann lengur.
Ríkidæmi fámennrar yfirstéttar heldur áfram að vaxa hröðum skrefum eins og hefur verið frá tíma Reagans og Thatcher, en millistéttin nær ekki að halda í við þetta lengur. Hún reyndi það með því að skuldsetja sig til andskotans, en það gengur ekki til langframa.
Þrátt fyrir áföll undanfarinna ára gengur ekkert að hemja völd banka og stórfyrirtækja. Óbilgirnin fer fremur vaxandi en hitt. Sú tilfinning ágerist líka að peningaöflin eigi stjórnmálamenn með húð og hári. Slíkt þjóðfélagskerfi kallast plútókratí – eða auðræði.
Vitaskuld getur slíkt kerfi gengið af sjálfu sér dauðu. Græðgin getur orðið of mikil. Yfirstéttinni hefur lengi verið ákveðin vörn í því að millistéttin deilir að hluta til gildismati hennar. Millistéttin virkar eins og stuðpúði. En það getur breyst ef of harkalega er gengið á kjör millistéttarinnar, möguleika hennar til að eignast húsnæði, koma börnum sínum áfram í lífinu og njóta félagslegs öryggis.
Ég skrifaði um daginn um svokallaða núllsamninga sem eru að verða mjög útbreiddir í bresku atvinnulífi. Þeir þýða að starfsfólk hefur enga tryggingu fyrir því að fá yfirleitt að vinna – það er kallað í það með litlum fyrirvara og svo er hægt að senda það tafarlaust heim.
Hér erum við komin langt aftur, aftur fyrir tíma verkalýðsbaráttu sem tryggði almenningi réttindi sem hafa þótt sjálfsögð. Ég nefndi í umræðum að núllsamningarnir minntu helst á tímann þegar verkamenn komu niður á höfn til að snapa vinnu, sumir fengu að vinna einhverja tíma, aðrir fóru niðurlútir heim.
— — —
Hnignun millistéttarinnar grefur undan lýðræðinu
Susanne Moore skrifar athyglisverða grein um dauða millistéttarinnar í Guardian.
Hún rekur þar hvernig hefur verið þrengt að millistéttinni bæði austanhafs og vestan. “Nú erum við öll millistétt,” sagði breskur stjórnmálamaður á tíma Blairs. Það reyndist vera rangt.
En nú eru menn farnir að vitna í Karl Marx, líka í ritum hægri manna eins og Daily Mail og The Spectator. Hann spáði þvi, segir Moore, að millistéttin myndi kremjast undir framrás síð-kapítalismans. Eftir yrði fámenn stétt ofurríkra og svo fjölmenn öreigastétt.
Hinir ríku verða ríkari, það hefur verið þróun undanfarinna áratuga. Og þeir eru ekkert á þeim buxunum að skila áunnum auði. Þeir gera allt sem þeir geta til að forðast að borga skatta, það þykir sjálfsagt. Þær byrðar lenda á millistéttinni.
Nú horfir hún upp á slæmar framtíðarhorfur fyrir börnin sín. Það kostar meira að mennta þau, það er engin trygging fyrir því að þau fái skikkanlega atvinnu, í mörgum tilvikum er mjög erfitt að eignast húsnæði. Hreyfanleiki milli stétta hefur farið minnkandi í Bretlandi og Bandaríkjunum.
En það er á gildum millistéttarinnar sem vestræn samfélög byggja, eða áttu að byggja: Reglusemi, sjálfsaga, sparnaði, hófsemi, vinnusemi. Gildi hinna ofurríku eru alt önnur: Græðgi, ágirnd, hroki, eyðslusemi, óheiðarleiki.
Eins og Susanne Moore segir hefur verið álíka auðvelt að taka fé frá millistéttinni og að taka sælgæti frá sofandi barni. En hún er sá grunnur sem vestræn lýðræðissamfélög byggja á. Hversu lengi sættir hún sig við þetta ástand? Situr hún heima í hljóðri örvæntingu, fer hún út á göturnar og mótmælir eða fer hún í snyrtilega röð til að ræna og rupla í Debenhams?
