Ragnar Kjartansson sýnir sviðsverkið Raw Salon í Volksbühne-leikhúsinu í Berlín
„Ég er alveg í skýjunum,“ segir Ragnar Kjartansson myndlistarmaður sem er nývaknaður morguninn eftir frumsýningu á nýjasta sviðsverki sínu Raw Salon: Ein Rohspiel, sem hann bæði leikstýrir og leikur í. Verkið var sýnt þrisvar sinnum um helgina í Volksbühne-leikhúsinu í Berlín, sem hefur markað sér stöðu sem eitt framsæknasta og ágengasta sviðslistahús Evrópu á undanförnum 25 árum undir stjórn leikhússtjórans Franks Castorf.
„Hugmyndin var að búa til skúlptúrískt verk með því að „lúppa“ eitt atriði. Ég hugsaði að það væri skondið að setja upp mjög hljóðlátt verk í þessu sturlaða leikhúsi sem Volksbühne er, verk sem væri nánast bara eins og hvítt suð í rafmagnstæki. Þetta átti að vera stofudrama en án alls drama – kannski bara stofuleikhús. Sama atriðið stöðugt endurtekið á svipaðan hátt þannig að áhorfendur áttu að geta séð að þetta væri bara skúlptúr, og vita að þeir þyrftu í raun ekkert að horfa lengi á þetta,“ segir Ragnar en verkið stóð yfir í meira en fimm klukkustundir.
Tíu mínútna langa atriðið sem er endurtekið í sífellu í Raw Salon er skrifað af kanadíska ljóðskáldinu og fornfræðingnum Anne Carson. „Ég var svo heppinn að eftirlætis núlifandi ljóðskáldið mitt var til í að skrifa þetta leikrit fyrir verkið. Það mætti segja að þetta sé Anne Carson-ljóð í leikritaformi. Svo fengum við þessa svakalegu leikara, Kathrinu Angerer og Bernhard Schütz, goðsagnakennda Volksbühne-leikara, til að leika það aftur og aftur,“ segir Ragnar.
Atriðið er leikið í ofur-týpískri leikhússviðsmynd sem minnir blaðamann á heimili vel stæðrar og listelskrar aðalsmanneskju um miðja 20. öldina.
„Í atriðinu eru tvær persónur, Lord Lesley Updown og Lavinia Molson-Beck, saman í stofusetti að spjalla um eitthvert boð sem þau eru að fara í. Þau spjalla um drykki og samlokur, aðeins um borgarastríð í Síerra Leóne og „fitness-stúdíó“. Svo kemur persónan sem ég leik, John James Jellico III., inn. Þá er spjallað aðeins um einhverja skyrtu sem hann er í og borðsiði frönsku leikkonunnar Isabelle Huppert. Því næst sest hann við píanóið og spilar lag, sem er samið af Kjartani Sveinssyni við texta Carson. Svo byrja þau aftur á atriðinu. Þetta er síðan endurtekið aftur og aftur.“
Ég hugsaði að það væri skondið að setja upp mjög hljóðlátt verk í þessu sturlaða leikhúsi sem Volksbühne er.
„Alla vikuna var ég að reyna að sannfæra leikarana um að þetta ætti bara að vera eins og aska hins borgaralega leikhúss – það ætti aldrei að vera neinn eldur. Mig langaði að taka „banalität“ leikhússins og eima það í alkóhól,“ segir Ragnar en viðurkennir að verkið hafi endað allt öðruvísi en hann hefði ætlað.
„Atriðið átti bara að vera eins og „myndbandslúppa,“ alltaf endurtekið á mjög svipaðan hátt, en á frumsýningunni fóru leikararnir að breyta því, gera endalaust úrval mismunandi afbrigða, taka aðstæðurnar og gera þær virkilega áhugaverðar. Þetta virkaði mjög vel og varð dáldið svakalegt. Skáldskapur Carson kom mjög flottur í gegn og á sama tíma varð þetta nánast eins og portrett af þessum tveimur mögnuðu leikurum, leikurum sem eru orðnir miðaldra og ráðsettir en búa yfir þessari sturluðu Castorf-Volksbühne pönktækni sem þau beita af mikilli snilld.
Ég ætlaði að láta þetta vera skúlptúr en þau gerðu þetta hins vegar að mikilli skemmtun. Fólk yfirgaf ekki salinn eins og ég hafði búist við heldur fannst þetta reglulega gaman. Dómarnir í þýsku blöðunum voru dásamlegir. Þannig að það mætti segja að sýningin hafi tekist vel, en verkið hafi misheppnast …“ segir Ragnar og hlær innilega.
„Nei, þetta var alls ekki misheppnað – bara allt öðruvísi en ég hafði séð þetta fyrir mér! Þetta er náttúrlega það sem er svo skemmtilegt við að vinna hér. Þetta er ein síðasta „production-in“ undir gamla leikhússtjóranum sem hefur verið í fararbroddi fyrir þetta sturlaða þýska leikhús svo lengi. Þetta varð því nánast eins og gjörningur um svona leikhús,“ segir Ragnar og ítrekar ást sína á þeirri tilraunamennsku sem hefur farið fram í Volksbühne undanfarin 25 ár.
Fólk yfirgaf ekki salinn eins og ég hafði búist við heldur fannst þetta reglulega gaman.
Raw Salon er þriðja sviðsverkið sem Ragnar vinnur fyrir Volksbühne á jafn mörgum árum. Í fyrsta verkinu Der Klang der Offenbarungen des Göttlichen (í. Kraftbirtíngarhljómur guðdómsins) var öll áherslan á sviðsmyndina sem stóð í allri sinni dýrð, ein og leikaralaus á sviðinu. Í öðru verkinu Krieg (í. Stríð) stóð einn leikari á sviðinu og lék hægan og langdreginn dauðdaga á ýktan og yfirgengilegan hátt í klukkustund. Hingað til hefur hann því tekið einn afmarkaðan hluta leikritsins og dregið hann sérstaklega fram í sviðsljósið. Þá liggur beinast við að spyrja hvort að í þessu tilviki sé það ekki texti leikskáldsins, handritið sjálft, sem sé helsta viðfangsefnið í Raw Salon, enda er textinn endurtekinn aftur og aftur.
„Já, þetta er rétt hjá þér. Asskotinn já, trílógía um leikhúsið. Þá verður þetta að vera mitt síðasta leikhúsverk. Já, þarna er ég vinna með leikritið sjálft, grunneðli handritsins. Anne Carson skildi þetta mjög vel og gerði handrit sem á yfirborðinu virkar eins og það sé ekki neitt, bara eitthvað innihaldslaust tal um hvítvín, samlokur og fitness-stúdíó. En það er samt svo ótrúlega margt í því og það birtist manni með endurtekningunni.“
Aftur og aftur notar þú endurtekninguna sem stílbragð í verkum þínum. Veistu alltaf hvað þú ert með í höndunum og hvað muni gerast, hættir endurtekningin aldrei að vera spennandi eða koma þér á óvart?
„Satt best að segja hefur endurtekningin aldrei komið mér á óvart. Ég hef bara unnið með hana eins og hvert annað form í myndlist ef ég er að beita henni, mér finnst ég alltaf hafa haft stjórn á henni. Ég veit að ef ég ákveð að endurtaka eitthvað performatíft aftur og aftur verður það að skúlptúr eða málverki. En þetta í gær kom mér reyndar mjög mikið á óvart. Þetta varð ekkert að skúlptúr, varð bara geðveikt sjóv. Ég var bæði brjálaður og glaður um leið!“ segir Ragnar og hlær.
