Þar varpar hann fram hugmynd um hvernig hægt er að taka upp mannúðlegar leiðir til að auka möguleika fanga á betra lífi eftir afplánun, til dæmis með því að umbuna fyrir nám og lestrarhæfni.
Í grein sinni bendir hann á nokkur dæmi frá öðrum löndum og bendir á að í íslenskum fangelsum sé oftar en ekki lítið um raunveruleg úrræði sem styðja við slíka vegferð. Í löndunum sem Guðmundur nefnir sé um að ræða endurhæfingu sem virkar.
Í fyrsta lagi nefnir hann Brasilíu þar sem fangar geta tekið þátt í verkefni sem kallast refsilækkun fyrir lestur.
„Með því að lesa allt að tólf bækur á ári og skila rituðum samantektum sem standast mat fá þeir 4 daga styttingu af dómi fyrir hverja bók, samtals allt að 48 daga á ári. Markmiðið er að efla læsi og gagnrýna hugsun og stuðla að menntun í fangelsum,“ segir hann.
Hann bendir svo á að í Noregi sé sé áhersla lögð á menntun og eðlilegt líf innan fangelsa.
„Fangar hafa aðgang að almennu menntakerfi og námsárangur hefur áhrif á mat á reynslulausn. Í fangelsum eins og Bastøy er félagsleg endurhæfing í fyrirrúmi og endurkomutíðni fanga þar er aðeins um 16% – með því lægsta sem þekkist.“
Hann nefnir svo fleiri dæmi, til dæmis frá Bandaríkjunum þar sem föngum er umbunað með inneign fyrir þátttöku í námskeiðum, meðferðum, vinnu eða formlegu námi. Þetta geti dregið úr afplánunartíma þeirra um tugi daga á ári. Í Svíþjóð hafi verið lögð áhersla á að fangar hafi tækifæri til að bæta menntun sína og vinna á meðan refsivist stendur. Námsþátttaka auki líkur á reynslulausn og dragi úr endurkomu í fangelsi. Hann nefnir svo enn fleiri dæmi, til dæmis frá Hollandi, Suður-Afríku og Danmörku.
„Í Danmörku er menntun fanga lögbundin og skipulögð af fangelsismálayfirvöldum. Fangar hafa rétt og skyldu til að taka þátt í 37 klukkustunda vinnuviku sem getur samanstaðið af vinnu, meðferð eða menntun. Þetta er hluti af stefnu sem miðar að því að undirbúa fanga fyrir lífið eftir lausn og draga úr endurkomu í fangelsi.
Guðmundur Ingi segir að Afstaða hafi ítrekað bent á að fangelsin verði að þjóna tilgangi endurhæfingar, ekki aðeins einangrunar. „Þekking, læsi og tækifæri til vaxtar eru meðal öflugustu tækjanna til að draga úr endurteknum brotum. Ef fangi lærir að tjá sig, lesa betur og skrifa, opnast nýjar dyr. Dyr sem leiða til atvinnu, menntunar, sjálfsvirðingar og betri aðlögunar að samfélaginu eftir að í frelsið er komið,“ segir hann og bætir við að innleiðing sambærilegra úrræða á Íslandi gæti skilað auknum lífsgæðum fyrir fanga og samfélagið í heild. Þar að auki væru það skilaboð um að við trúum á annað tækifæri raunverulega en ekki bara refsingu.
„Því miður höfum við ekki verið heppin með menntamálaráðherra í gegnum tíðina. Undanfarin ár hafa menntamálaráðherrar algjörlega brugðist í menntamálum fanga og þeir haft að engu lögbundna skyldu sína í menntamálum fanga. Nú er ný ríkisstjórn og bindum við miklar vonir við að hún lagi að einhverju leyti fangelsismálin og þar vegur mest að mínu mati að nýr menntamálaráðherra taki stór skref því menntun er vissulega máttur og fækkar glæpum.“
Guðmundur segir að lokum að hægt væri að setja á fót lítið tilraunaverkefni þar sem föngum stendur til boða að taka þátt í bókaverkefni eða fjarnámi með raunverulegum umbunum – þar sem góð frammistaða gæti stytt afplánun í skrefum. „Er það ekki þess virði að prófa?“
