Hilmar Þór Hilmarsson, prófessor við Háskólann á Akureyri, segir erfitt að átta sig á því hvað vaki fyrir Ísraelum og Bandaríkjamönnum með loftárásum þeirra á Íran.
Bendir hann á að Tulsi Gabbard, yfirmaður leyniþjónustu Bandaríkjanna (National Intelligence) hafi gefið í skyn í marsmánuði síðastliðnum að hún teldi að Íran væri ekki nálægt því að smíða kjarnorkuvopn. „Gabbard endurskoðaði svo afstöðu sína til kjarnorkuvopnaáætlunar Írans í þessum mánuði eftir að hafa sætt gagnrýni frá Donald Trump, forseta Bandaríkjanna.“
Ásakanir um að Íranir séu að smíða kjarnorkuvopn ná langt aftur í tímann. „Benjamin Netanyahu, forsætisráðherra Ísraels, er búinn að vera að tala um að Íran eigi stutt í kjarnorkuvopn síðan 1995 eða í 30 ár. CNN tók þetta saman yfirlit yfir þetta sem var nokkuð sláandi. Flestir sem ég heyri í telja að Íran hafi ekki verið að smíða kjarnorkuvopn, en verið að auðga úran. Nýlega sagði fyrrverandi forsætisráðherra Ísraels, Ehud Barak, að Ísrael gæti ekki tafið kjarnorkuáætlun Írans til lengri tíma litið.“
Hilmar telur að Ísrael gæti haft þríþætt markmið með árásum sínum á Íran: „Í fyrsta lagi að koma í veg fyrir að Íran geti smíðað kjarnorkuvopn í náinni framtíð. Í öðru lagi að knýja fram stjórnarskipti í landinu. Í þriðja lagi að knýja fram algera uppgjöf Írans.“
„Íran er mjög hálent land og þeir geta haft þetta kjarnorkuprógramm mjög langt neðanjarðar. Mér skilst að sprengjurnar sem B2 þotur Bandaríkjanna notuðu í nýlegri árás geti borið sprengjur sem eru um 15 tonn og sprengja ca. 60 metra niður í jörðina, en að Írarnir séu komnir með sína starfsemi 80 metra neðanjarðar. Það er því óljóst hver áhrifin urðu. Tek það fram að ég er ekki sprengjusérfræðingur,“ segir Hilmar ennfremur.
Hann segir að átökin gæti leitt til stjórnarskipta bæði í Íran og Ísrael. Mikið tjón hafi orðið af árásum Írana í Ísrael þrátt fyrir Iron Dome loftvarnakerfið. Hins vegar sé engan veginn víst að stjórnarskipti í Íran yrðu til góðs:
„Hvað tæki við í Íran við stjórnarskipti gæti þess vegna orðið ringulreið og engin vissa um að ástandið batnaði á þeim bæ í kjölfarið. Reynslan í Írak, Afganistan og Líbíu gefa ekki tilefni til bjartsýni.“
„Varðandi algera uppgjöf þá veit ég ekki dæmi til þess að loftárásir einar dugi til að knýja ríki til uppgjafar. Það þyrfti landher. Þá er um að ræða land sem er um 1.650 þúsund ferkílómetrar og mjög hálent. Þess má geta að Úkraína er um 600 þúsund ferkílómetrar. Það þyrfti gífurlegan fjölda hermanna í þetta og miklu fleiri en Ísrael og Bandaríkin hafa í þessum heimshluta.“
Hann segir málið koma Bandaríkjamönnum illa. „Fyrir Bandaríkin er þetta slæmt mál. Þeir þurfa að einbeita sér að Asíu vegna uppgangs Kína en gætu nú setið fastir í Mið-Austurlöndum og Úkraínustríðinu ólokið og sér ekki fyrir endann á því stríði. Ég held ekki að Bandaríkin vilji í stríð við Kína en vilji halda vissu valdajafnvægi í álfunni með sinni viðveru. Það jafnvægi gæti verið að raskast.“
Hilmar segir að Íranir gætu lokað Hormússundi og þar með Persaflóanum. Þar með myndu lokast á flutninga á olíu- og gasi þaðan. „Það myndi hafa gífurleg áhrif á allt heimshagkerfið vegna verðhækkana á olíu og gasi.“
Hilmar hefur efasemdir um að aðgerðir Ísraela og Bandaríkjamanna í Íran hafi tilætluð áhrif:
„Þessar aðgerðir áttu að koma í veg fyrir að Íranar komi sér upp kjarnorkuvopnum, en raunin getur orðir sú að Íran telji að eina leiðin til að tryggja frið sé að vera með sína kjarnorkustarfsemi enn lengra í jörðu og koma sér upp kjarnorkuvopnum. Þeir gætu horft til Norður-Kóreu í þessu samhengi og hugsanlega leitað eftir aðstoð frá Pakistan.“
